„Het strand is onder onze ogen verdwenen. Opgegeten door de zee, jaar na jaar”, zegt Sara, afkomstig uit de buurt van Marina di Massa in Toscane. En zo is de situatie in grote delen van Italië, dat gezegend is met zo’n 8000 kilometer kust, waarvan 3500 kilometer aan zandstranden.

Boosdoener is de zeespiegelstijging als gevolg van de opwarming van de aarde. In een studie die vorige maand in het wetenschappelijk tijdschrift Water werd gepubliceerd, rekenen onderzoekers van onder andere de Radboud Universiteit uit dat de Middellandse Zee in de tweede helft van deze eeuw zal stijgen tot misschien wel 57 centimeter.

Het Middellandse Zeegebied heeft ook nog eens te maken met seismische en vulkanische activiteiten die ervoor zorgen dat de bodem juist daalt. Met de Adriatische Zee is het niet beter gesteld. Het waterpeil in Venetië zal tot 2100 zelfs tussen de 62 en 80 centimeter stijgen.

Er wordt te veel aan de kust gebouwd. Dat is een andere oorzaak dat stranden verdwijnen. Bovendien brengen de rivieren steeds minder natuurlijk sediment naar zee, omdat zand en grind uit rivierbeddingen wordt gewonnen. Vaak zijn interventies die bedoeld zijn om erosie tegen te gaan, zoals het aanleggen van betonnen barrières en kunstmatige riffen, contraproductief omdat ze te ingrijpend zijn.

Het fenomeen van de wegkwijnende stranden is niet nieuw. In 2015 trok Legambiente, een natuurbeschermingsorganisatie, aan de bel. „Meer dan 55 procent van de Italiaanse kustgebieden is getransformeerd in cement”, staat in het rapport dat toen werd gepresenteerd. „Er is een onomkeerbare transformatie van de kust aan de gang die veroorzaakt wordt door verstedelijking.” Op sommige plekken in Italië staat de strandlijn vol met flatgebouwen, villa’s, hotels en havens. Duinen hebben het moeten ontgelden. Daarvan zijn er nog maar weinig in Italië. „Zonder duinen neemt de erosie alleen maar meer toe”, waarschuwde Legambiente.

Gevangenisstraf

Andere schuldigen zijn strandbezoekers. Het is al jaren een rage dat toeristen zand en schelpen meenemen als souvenir. Zo vond de politie op Sardinië vorige week in de auto van twee Fransen veertien grote plastic flessen met het witte zand van het eiland. Overtreders riskeren grote boetes en gevangenisstraf, maar dat schrikt nauwelijks af.

Er is niet alleen kwade wil bij. Volgens een onderzoek van het CNR (de tegenhanger van TNO) verdwijnt elke keer als een zonaanbidder het strand aandoet gemiddeld 93 gram zand. Het zand verdwijnt via slippers, badkleding en handdoeken in de goot. „In 2016 verbleven 933.370 mensen in Capoliveri”, zo schrijft een campinghouder in dit stadje op Elba. „Als we dit cijfer vermenigvuldigen met 93 gram blijkt dus dat het strand alleen al door argeloze toeristen 86.000 kilo per jaar aan zand is kwijtgeraakt.” De man stelt een ontzandingszone voor, waar toeristen verplicht het zand afkloppen voordat ze verder gaan.

Bij gebrek aan werkelijk strategische plannen die politiek worden omgezet, is weinig tegen de erosie te doen. Menig kustgemeente laat jaarlijks vele tonnen zand aanvoeren om het strand een beetje op te peppen. Dat kost goud geld. Maar zonder strand zou een belangrijke economische sector worden getroffen. De ongeveer 11.000 strandpaviljoenen die in Italië de strandgasten bedienen, zorgen voor honderdduizenden (tijdelijke) banen en een omzet van 15 miljard euro.