Tot het afschaffen van het recht op abortus komt het in de Verenigde Staten niet, denkt historicus Daniel K. Williams van de universiteit van West Georgia. Wel zou de bestaande Amerikaanse praktijk kunnen worden ingeperkt, althans in staten waar de prolife-beweging dominant is.
President Trump wil het ongeboren leven beschermen, maar weet dat zijn eigen mogelijkheden beperkt zijn. Op het niveau van individuele staten kan er meer. Nieuwe wetten in verschillende Amerikaanse staten zijn bedoeld om het recht op abortus fors in te perken. Recent zijn daartoe in tien staten pogingen ondernomen – met wisselend succes. Met als gevolg een heftig conflict tussen prolife en prochoice, dus voor- en tegenstanders van abortus. Prof. Daniel K. Williams, als historicus verbonden aan de universiteit van West Georgia, weet als geen ander hoe fel het debat over abortus in de VS verloopt. Recent verscheen zijn studie ”Defenders of the Unborn” waarin hij de geschiedenis van de abortusstrijd beschrijft.
Waarom is in Amerika het conflict over het recht op abortus nog steeds zo heftig?
„Het debat over abortusbeleid in de Verenigde Staten polariseert zo sterk, omdat het gaat om een conflict tussen twee belangrijke rechten: enerzijds het recht van een vrouw om over haar eigen lichaam en keus voor zwangerschap te beslissen. Anderzijds het recht van een foetus om te leven. Tegenstanders van abortus stellen het afbreken van zwangerschap gelijk aan moord. Voorstanders van het recht op abortus zien dat als een fundament voor gelijkheid van man en vrouw, als haar recht om over haar eigen lichaam te beschikken en bescherming te hebben tegen gedwongen zwangerschap. Het gaat om een fundamenteel verschil van twee visies. Met als gevolg een polariserend conflict.
Het debat over het recht op abortus begon al lang vóór de beslissing van het Hooggerechtshof in Roe vs. Wade (1973), waarbij in heel de VS abortus werd gelegaliseerd. Het besluit van het Hof verergerde het conflict wel, omdat het expliciet voorrang gaf aan één recht, namelijk dat van de vrouw, terwijl het de rechten van de foetus negeerde. Het besluit van het Hooggerechtshof dwong destijds 46 van de 50 staten hun abortusbeleid te liberaliseren.”
Dus feitelijk werd het abortusbesluit van het Hooggerechtshof aan de meeste staten opgelegd?
„Inderdaad. Tegenstanders van abortus zeiden daarom dat ze onterecht beroofd waren van hun democratische rechten. In 46 staten bestonden er wetten om het ongeboren leven te beschermen. Dat het abortusbeleid van de natie uiteindelijk via de rechter was gedefinieerd, in plaats van door de wetgever, is een belangrijke reden waarom het conflict zo heftig is. Het gaat niet alleen om beschermwaardigheid van het leven, maar ook om erkenning en behoud van democratische rechten.”
Is de omvang en invloed van de prolife-beweging recent gegroeid?
„De prolife-beweging is al tientallen jaren een omvangrijke minderheid die grote invloed heeft binnen de Republikeinse Partij. Uit opiniepeilingen blijkt niet dat de aanhang ervan de afgelopen jaren is toegenomen. Maar omdat prolife’ers recent hebben gemerkt dat het besluit Roe vs. Wade niet onaantastbaar is en abortus mogelijk illegaal, of bijna illegaal wordt in een aantal conservatieve staten, zijn ze dit jaar bijzonder actief met voorstellen voor beperkende abortuswetgeving.”
Is het verzet tegen abortus een exclusief kenmerk van de Republikeinen, of is het er ook bij Democraten?
„De nationale Democratische Partij verdedigt heel sterk het recht op abortus. Er zijn heel weinig Democraten in het Congres die willen instemmen met beperkende abortuswetgeving. Dat is niet altijd zo geweest. Nog in 1992 voldeed ongeveer een derde van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden aan de normen van de National Right to Life Association om als prolife te worden beschouwd. Maar vandaag de dag krijgt de prolife-beweging bijna geen steun van de Democraten in het Congres.
Dit betekent overigens niet dat alle Democraten de bestaande abortuspraktijk goedkeuren.”
In verschillende staten worden nu anti-abortuswetten aangenomen. Wat is de zin hiervan? Iedereen weet dat ze uiteindelijk ongeldig worden verklaard.
„Tientallen jaren lang werden abortuswetten die in tegenspraak waren met het abortusbesluit van 1973, onmiddellijk vernietigd door de federale rechter. Ongetwijfeld zal dit ook nu gebeuren met de strenge abortuswetten die onlangs zijn aangenomen door Georgië, Alabama en andere staten. Die hopen echter dat het Hooggerechtshof, waar de conservatieven nu in de meerderheid zijn, bereid is hun zaak te onderzoeken en de beslissing van de lagere rechter terugdraait. Ze denken dat de tijd rijp is om een testcase in te dienen om te kijken of dit hof bereid is het abortusbesluit van 1973 te herroepen.”
Zal het Hooggerechtshof het Roe vs Wade-arrest ongedaan maken?
„Dat is erg moeilijk te voorspellen. In 1992, toen er ook zo’n zaak speelde, waren veel prolife’ers er zeker van dat ten minste vijf rechters van het hof bereid zouden zijn het vonnis van 1973 te herroepen. Ze waren ontsteld toen een van de rechters van wie ze dachten dat die aan hun kant stond, toch voor handhaving van het besluit stemde. Het ging toen om Anthony Kennedy. Hetzelfde kan ook nu weer gebeuren.
Een andere mogelijkheid is dat het hof ervoor kiest de abortusregels van 1973 in te perken. Maar het is natuurlijk ook mogelijk dat het hof het vonnis inzake Roe versus Wade terugdraait.”
Dat zou een overwinning zijn voor de prolifebeweging.
„Nee, zeker niet. Als het abortusbeleid van 1973 wordt teruggedraaid, krijgen individuele staten weer het recht een eigen beleid uit te stippelen. Dus staten die nu abortus willen verbieden of sterk willen beperken, kunnen dat dan doen. Maar de staten die het grootste aantal abortusklinieken hebben –met name Californië en New York– zouden ook gewoon kunnen doorgaan met het aanbieden van abortusdiensten en deze zelfs kunnen uitbreiden. Als het vonnis Roe vs. Wade wordt vernietigd, is het resultaat een grotere regionale ongelijkheid.”
