Abortus is in Amerika al een have eeuw een zwaar beladen thema. Ook nu. Gouverneur Andrew Cuomo van de staat New York stelde eind januari voor het recht op abortus op te nemen in de grondwet van zijn staat. Daarmee wil hij voorkomen dat zwangere vrouwen „de mogelijkheid wordt ontnomen de zwangerschap te laten beëindigen” nu Trump dat recht lijkt te willen inperken. „We laten niet toe dat de beweging voorwaarts voor vrouwen wordt afgeremd. We moeten deze kans grijpen om de staat en de natie vooruit te laten gaan en de gezondheid van vrouwen te verdedigen.”

Het parlement van de staat New York nam kort voor deze toespraak een wet aan die abortus tot en met negen maanden zwangerschap legaliseert, indien de gezondheid van vrouwen in gevaar komt. Tot nu toe was dit toegestaan wanneer het leven van de vrouw ernstig risico liep.

Die restrictie is nu opgerekt, door de bepaling dat het gaat om de gezondheid van de vrouw. De wet omschrijft niet om welke gezondheidsrisico’s het gaat. Critici van de wet vrezen dat hiermee de deur wagenwijd wordt opengezet voor abortus om allerlei redenen.

Toen de nieuwe wet erdoor was, liet Cunoma het World Trade Center en andere voorname gebouwen in de stad New York in een roze licht zetten. „Om deze belangrijke stap te vieren”, aldus de gouverneur.

De aanpassing van de wet in de staat New York staat niet op zichzelf. In de staat Virginia hebben de Democraten een soortgelijk wetsvoorstel ingediend. Zij willen abortus toestaan tot op het moment van de bevalling. Nu is het mogelijk om abortus na 24 weken uit te laten voeren wanneer het leven van de moeder „substantieel en onherstelbaar” in gevaar is.

Nieuwe etappe

Die woorden willen de Democraten uit de wet halen. In plaats daarvan willen ze dat een late abortus mogelijk is als de „fysieke of mentale veiligheid” van de moeder in gevaar is. Volgens de reeds bestaande wetgeving moet de procedure door drie artsen worden goedgekeurd. In het wetsvoorstel van de Democraten zou de goedkeuring van slechts één arts vereist zijn. Uiteindelijk is het voorstel weggestemd.

De initiatieven in New York en Virginia lijken een nieuwe etappe in te luiden in de strijd om abortus. Sinds 1973 is het afbreken van de zwangerschap in Amerika legaal, als gevolg van een uitspraak van het federale hooggerechtshof in de zaak Roe versus Wade. Sindsdien zijn er tal van rechtszaken gevoerd omdat individuele staten regelgeving wilden die strenger of soepeler is. Pogingen van de prolifebeweging om het recht op abortus in te perken, zijn tot nu toe mislukt.

Voorstanders van vrije abortus vrezen nu dat president Trump het recht op abortus aan banden legt. In zijn State of the Union kritiseerde Trump deze week de nieuwe wet in de staat New York en de pogingen tot wetswijziging in Virgina. Hij wees erop dat er geen groter contrast is dan een gelukkige moeder die haar pasgeboren baby in de armen houdt en het besluit van de wetgever in New York. Hij vroeg het Congres om wetgeving waardoor late abortussen mogelijk worden gemaakt te verbieden. „Laten we samen werken aan een cultuur waarin onschuldig leven beschermd wordt. En laten we opnieuw de fundamentele waarheid bevestigen: alle kinderen, geboren en ongeboren, zijn geschapen naar het heilig beeld van God.”

Opvallend was dat de oproep werd beantwoord met een staande ovatie van Republikeinse Congresleden, terwijl de Democraten bleven zitten. De meeste Democraten zijn niet voor beperking van het recht op abortus.

Topprioriteit

Het is begrijpelijk dat Trump met deze oproep conservatieven en vooral evangelicalen aan zich weet te binden. Voor hen is bescherming van het ongeboren leven topprioriteit. Duidelijk is ook dat abortus provocatus opnieuw een thema zal worden bij de komende strijd rond het presidentschap. En met zijn prolifestandpunt is Trump dan dé kandidaat voor de evangelicals.

Vraag is wel wat Trump in de praktijk kan doen. Een strengere abortuswet zal niet door het Congres komen, omdat de Democraten in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid hebben. Maar Trump heeft nog wel een ander middel, waardoor –op termijn– de abortuswetgeving kan worden ingeperkt: de benoeming van nog een conservatief in het federale hooggerechtshof.

In de achterliggende twee jaar benoemde hij twee nieuwe opperrechters, beiden conservatief. Mogelijk kan hij nog een derde man of vrouw in het hoogste rechtscollege benoemen, omdat de 85-jarige Ruth Bader Ginsburg ernstige gezondheidsproblemen heeft. Zij staat te boek als progressief. Wanneer haar zetel door ouderdom, ziekte of overlijden vrijkomt, kan Trump nog een derde rechter benomen. Daarmee zouden de conservatieven dan voor jaren de meerderheid hebben. Dat kan gevolgen hebben voor de abortuswetgeving.