De verandering lijkt vooral symbolisch te zijn. Want sinds 1 mei 1997 is in Nederland de opkomstplicht opgeschort – wat overigens iets anders is dan afgeschaft. Na de val van de Muur werd de dreiging van het Oostblok minder en verkleinden de westerse landen hun legers. Zolang de tijden van verhoogde dreiging niet terugkeren, hebben meisjes die als dienstplichtig te boek komen te staan dan ook niets te vrezen.

Het is opmerkelijk dat in de Eerste Kamer alleen de SGP tegen de wetswijziging was. Deze partij kiest op dit onderdeel voor keuzevrijheid. Wil een meisje graag in militaire dienst, dan moet dit mogelijk zijn. Maar ze mag daartoe nooit worden verplicht. Eerste Kamerlid Diederik van Dijk pleitte ervoor om te stoppen met het wegpoetsen van alle verschillen tussen mannen en vrouwen. Hij voegde er vervolgens fijntjes aan toe dat het voor vrouwen, gezien het feit dat de SGP als enige lijkt op te komen voor de keuzevrijheid van de vrouw, goed zou zijn juist een stem uit te brengen op zijn partij.

Het behoeft natuurlijk geen betoog dat de invoering van de dienstplicht voor meisjes alles te maken heeft met de emancipatie van de vrouw. En er is wat voor te zeggen dat, als er de wens is tot emancipatie, vrouwen daarvan niet alleen de lusten maar ook de lasten te dragen krijgen. Oftewel: gelijke rechten, gelijke plichten. Wie geëmancipeerd wil zijn, moet ook consequent zijn, nietwaar? Echter, voor niet iedere vrouw geldt de man als norm waaraan ze zou moeten voldoen. Daarom is het niet goed als dienstplicht dwingend wordt opgelegd. Er moet op dit punt juist ruimte zijn voor keuzevrijheid. Dat man en vrouw gelijkwaardig zijn, wil immers niet zeggen dat er geen verschil zou zijn tussen hen. God, onze Schepper, heeft juist gewild dat ze elkaar op prachtige wijze aanvullen.

Als de overheid toch een plicht wil opleggen aan zowel jongens als meisjes, kan ze beter denken aan een maatschappelijke dienstplicht. Onze samenleving heeft dringend behoefte aan extra werkers in de zorg bijvoorbeeld. Zo’n maatschappelijke dienstplicht zou goed zijn voor de sociale ontwikkeling van jongeren en kan ook helpen om concrete nood te lenigen.

Het is dan ook een goede zaak dat CDA en ChristenUnie tijdens de coalitiebesprekingen van vorig jaar zich hebben uitgesproken voor zo’n maatschappelijke dienstplicht. Sinds een maand kunnen de eerste 13.000 jongeren en jongwassenen (tussen de 15 en 30 jaar) zich melden voor een maatschappelijke dienst. Verantwoordelijk staatssecretaris Blokhuis lichtte toe dat het gaat om een proef met 38 projecten, waarbij deelnemers bijvoorbeeld werken bij de reddingsbrigade of maatje zijn van nieuwkomers.

Het doel van deze proef is dat het ministerie van Volksgezondheid kan beoordelen welke baantjes gewild zijn en goed werken, voordat de maatschappelijke diensttijd voluit kan worden ingevoerd. Proefdraaien bleek nodig omdat jongeren nog niet erg overtuigd zijn van de noodzaak van de maatschappelijke diensttijd. Ze willen geen studievertraging oplopen of baantjes kwijtraken. Ook moet een maatschappelijke stage aantrekkelijk zijn, blijkt uit navraag van dagblad Trouw.

Binnen de coalitie slaagden CDA en CU er niet in een verplichte maatschappelijke diensttijd in het regeerakkoord te krijgen. En dat is jammer. Want wil die maatschappelijke diensttijd echt van de grond komen, dan ontkomt de overheid er niet aan om deze als een plicht in te voeren; inclusief een opkomstplicht. De dienstplicht vervulde vroeger ook een maatschappelijke functie. Jonge mannen leerden zich in te zetten voor iets wat groter is dan het eigen belang. Wat toen gold, geldt niet minder voor jongens en meiden van nu.

De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.