Negen van de 33 koorleden werden ziek bij Populus Unus in Cantione. En dat ondanks het opvolgen van de protocollen van Koornetwerk Nederland (zie „Koornetwerk: Protocol mogelijk aanpassen”): zingen in een ruime en hoge zaal, een zigzagopstelling en ventilatie.

„Daar gaan we weer, dacht ik”, zegt Marco den Toom. De dirigent van het 120-koppige gemengde koor Jubilate Deo kijkt met gemengde gevoelens naar de berichtgeving over het Leidse koor. „De oorzaak van zo’n besmetting wordt gauw weer bij het zingen gezocht. Terwijl je ook kunt zeggen: er zijn overal besmettingen, dus ook op koren.”

Ruitvorm

Op zijn Woudenbergse koor gaan de repetities ondanks de nieuwe maatregelen gewoon door. Dat moet ook wel, want zaterdag treedt Jubilate Deo op tijdens een concert in de Maranathakerk in Woudenberg. Het eerste sinds de coronatijd.

De repetities worden volgens een strak protocol vormgegeven: koorleden komen per stemgroep naar binnen, zodat niemand elkaar passeert of aanraakt. Er is geen pauze en de repetitie duurt korter. Koorleden moeten zich 24 uur van tevoren aanmelden voor de repetitieavond, anders komen ze er niet meer in.

Andere koren pakken het vergelijkbaar aan. Het Ridderkerks Mannenkoor oefent in het gebouw van de gereformeerde gemeente in Ridderkerk. „We zitten in ruitvorm, slaan steeds een bank over en houden pauze op de plek”, vertelt secretaris Dirk Visser. Van de 100 leden blijven er 32 thuis. „Veelal de ouderen, die komen liever even niet.”

Tegenstrijdig

Het nieuws over de besmettingen op het Leidse koor laat de koorleden niet koud, ziet Visser. „Donderdagmorgen vroeg zag ik al van alles op de groepsapp verschijnen.” Volgens de secretaris is het lastig dat er zoveel verschillende berichten circuleren, die ook nog eens tegenstrijdig zijn. „Ventilatie wordt aangeraden, maar zou in Leiden de oorzaak zijn. Wat te doen nu? vraag je je dan af.”

Het bestuur onderneemt op basis van enkele berichten over besmettingen nog niet direct actie. Het opschorten van de repetities is volgens Visser zeker een optie, mochten de besmettingen landelijk weer enorm oplopen – of als er binnen het koor iemand ziek wordt.

Bij vocaal ensemble Sonante Vocale uit Amersfoort kwam het bestuur donderdagavond via Zoom bijeen om te beslissen over de repetities. Voorlopig gaan die door, vertelt voorzitter Reijer Scherrenburg. „Daarin spelen meerdere belangen mee: voorbereiding voor het adventsconcert in december, en het belang van de koorleden. Zingen doen we heel graag, maar niet koste wat het kost.”

Het Amersfoortse koor repeteerde na de zomer in twee groepen en zonder pauze. Zo bleven ze onder de toegestane grens van dertig personen. Vrijdagmiddag ontvangt Scherrenburg via een medebestuurslid echter het bericht dat ze voorlopig niet meer in de kerk terechtkunnen. „Dus moeten we op zoek naar een andere locatie. Makkelijk zal dat niet worden.”

Mannenkoor Fontanus uit Putten blies twee weken geleden wel op het laatste moment de repetities af. De protocollen lagen al klaar, vertelt bestuursvoorzitter Aalt Posthouwer. „De helft van het koor zou weer opstarten.” Maar nadat hij via zijn schoonzus hoort over de besmettingen op een koor in Heerde, besluit hij het risico niet te nemen. „We hadden heel strakke protocollen, maar er zitten altijd een paar mensen tussen die de regels niet begrijpen. De mensen die niet bezorgd zijn, bepalen op die manier de veiligheid van de anderen.”

Bovendien, zo stelt hij: koren liggen onder een vergrootglas. De keuze om nog niet te gaan repeteren is ook gemaakt om negatieve beeldvorming te voorkomen. „Je wilt niet hét koor van Putten worden waar corona uitbreekt, zoals in het voorjaar dat koor in Heerde.”

Ionisator

Op sociale media werd al snel de vraag opgeworpen of de repetitie in Leiden wel conform het protocol verliep. Het koor hield pauze: een extra risicomoment waarbij mensen snel te dicht bij elkaar staan. Ook zette het de ramen en deuren tegenover elkaar open tijdens de repetitie; koorleden zaten zo op de tocht. In het protocol van Koornetwerk wordt aangeraden 24 uur per dag te ventileren en alleen te luchten in de pauze of na de bijeenkomst. Dat werpt de vraag op: hoeveel koren doen het –met de beste bedoelingen– toch verkeerd?

De adviezen rond ventilatie zijn niet duidelijk, zegt Scherrenburg van Sonante Vocale. „De één zegt: niks tegenover elkaar openzetten, anderen zeggen weer iets anders. Ik zou graag duidelijkheid hebben vanuit de overheid of het RIVM.”

De kerkelijke gemeente waar Jubilate Deo repeteert, heeft een eigen oplossing voor het ventilatievraagstuk: een ionisator. Die zuigt oude lucht af en voert schone lucht aan. Volgens Den Toom met verrassend effect: uit metingen blijkt dat de aerosolwaarden –de deeltjes die mogelijk een grote rol spelen bij de besmetting met het coronavirus– laag zijn. Hij begrijpt dan ook niet dat deze toepassing niet meer gebruikt wordt.

Publiek

Na de persconferentie van maandag heeft Jubilate Deo contact met de gemeente Woudenberg gezocht. Die bepaalde dat het concert –dat toch al zonder publiek zou zijn– door mag gaan. Den Toom verheugt zich erop. Tegelijk is hij zich ervan bewust dat een concert in deze tijd op kritiek kan rekenen. „Wij kunnen ons niet wapenen tegen mensen die zeggen: Het is niet verantwoord. Maar we kregen groen licht van de gemeente. Moeten wij dan zeggen: We doen het niet?”

Koornetwerk: Protocol mogelijk aanpassen

„Heel vervelend”, reageert voorzitter Daphne Wassink van Koornetwerk Nederland op het bericht uit Leiden. „Vooral voor de betrokkenen, maar ook voor andere koren. Ze proberen naar eer en geweten te handelen met een protocol, en dan gaat het toch mis.”

Wassink heeft niet direct een antwoord op de vraag waar het fout ging in Leiden. „Het kan de ventilatie zijn geweest, maar ook de pauze of het zingen.” Samen met het koor –dat zich zelf bij Koornetwerk meldde– en het onderzoeksinitiatief VirMus van de Universiteit Delft onderzoeken ze wat er precies is gebeurd. „Mogelijk passen we daarop het protocol aan. De kernvraag is nu: voldoen onze regels?”

Behalve het Leidse koor heeft zich nog geen andere zanggroep bij hen gemeld. Koornetwerk heeft inmiddels een meldpunt geopend voor koren waar besmettingen optreden.