Zonder extra ondersteuning kan ruim de helft van de jongeren met zo’n beperking niet meekomen in het onderwijs – elf keer zo veel als hun leeftijdsgenoten. Ook op de arbeidsmarkt gaat het doorgaans niet vanzelf, zo staat in een dinsdag gepubliceerd rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Naar schatting kampen zo’n 1,1 miljoen Nederlanders met een licht verstandelijke beperking. Het gaat om mensen met verminderde cognitieve vermogens en onvoldoende aanpassingsvaardigheden. Daardoor zijn zij onder meer niet goed in staat logisch te denken, te plannen of problemen op te lossen.

Omdat hun beperking onzichtbaar is voor de buitenwereld, wordt die al snel niet erkend. Werkgevers beseffen bijvoorbeeld niet altijd dat deze mensen moeite hebben om hun taak te begrijpen en uit te voeren. Gaat het niet zoals het hoort, dan is dat vaak geen onwil, maar onkunde, stellen de onderzoekers.

Wat niet helpt, is dat de samenleving ingewikkelder is geworden. Zo wordt werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt steeds vaker op flexibele basis verricht. Ook kunnen moderne technieken het werk ongeschikt maken voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

Sociaal hart

Het is nooit eenvoudig geweest om voor deze doelgroep werk te vinden, weet Wim Oosterom van Talenta, een christelijke organisatie voor jobcoaching en re-integratie. Dankzij een netwerk van „ondernemers die een sociaal hart hebben” lukt het hem vooralsnog redelijk goed om passend werk te vinden voor mensen met een licht verstandelijke beperking. De Lunterse jobcoach verwacht echter dat er pas meer ruimte voor deze groep komt als er weer een duidelijk tekort is op de arbeidsmarkt.

Hij bevestigt dat deze werknemers een specifieke aanpak vragen. „Als ze vandaag een taak gedaan hebben, weten ze morgen soms niet meer precies hoe en wat ze moeten doen. Ze hebben dus begeleiding nodig.”

Oosterom ziet dat collega’s en werkgevers niet altijd snappen dat mensen met een licht verstandelijke beperking traag van begrip zijn. „Je kunt niet verwachten dat zij het na drie keer uitleggen wel weten. Dat werkt gewoon niet bij deze groep.” Een blinde vlek, noemt het rapport dat.

Van belang is dat iemand een plek vindt waar de eisen niet te hoog liggen en die begeleiding biedt, stelt hij. „Je zult een werknemer zien opbloeien als zijn baas zegt: Ik verwacht dat je het netjes doet, maar neem je tijd. Je kunt zo’n jongen nu eenmaal geen aspirientje geven zodat hij niet afgeleid is door een sirene.”

Mensen die qua verstand minderbegaafd zijn, willen volgens Oosterom graag meedoen in de maatschappij. „Vaak zijn ze zeer gemotiveerd, trouw en dankbaar om te mogen werken.” Wel ziet hij dat ouders soms meer verwachten dan hun kind kan. „Dat legt druk op een jongere en geeft hem een gevoel van falen. Ik zou zeggen: Mensen, wees tevreden met wat iemand kan en laat hem daar gelukkig in zijn.”

Recessie

Hoewel het rapport grotendeels is opgesteld vóór de coronacrisis, voorspellen de opstellers geen rooskleurige toekomst voor mensen met een licht verstandelijke beperking. De verwachte recessie zal deze groep raken. „Pas als de arbeidsmarkt krapper wordt, komen de in de ogen van werkgevers minder gekwalificeerde werkzoekenden aan bod.”

Onderzoeker Lisa Putman van het SCP kan zich voorstellen dat ondernemers niet als eerste aan deze mensen denken nu zij in spanning zitten over de toekomst. „Dat neemt niet weg dat we ook in economisch slechtere tijden oog moeten hebben voor hen.” Dat kan bijvoorbeeld door jobcoaches langer de tijd te geven voor begeleiding.

Oosterom heeft daar aarzelingen bij. „Als een cliënt na 3 jaar nog niet op zijn plek zit, lukt dat dan in 6 jaar wel? Misschien is het beter dan te veranderen van werkgever. Soms gaat het daar verrassend anders.”

Lees ook

„Jaag werknemer met verstandelijke beperking niet op”