De gouverneur verzekerde tijdens zijn bezoek aan de noordwestelijke staat Sokoto de lokale beambten dat de Nigeriaanse autoriteiten alles onder controle hadden. Zijn woorden hingen haast nog in de lucht, toen zwaargewapende bendes vijf dorpen in de regio aanvielen en een bloedbad aanrichtten. Slechts enkele uren na het bezoek van de gouverneur werden bij het districtziekenhuis zestig doden binnengedragen.

Deze tragedie twee weken geleden kan worden toegevoegd aan de lange lijst van dodelijke aanvallen in Nigeria. Zo ging er in de maand mei haast geen dag voorbij of er werden moordpartijen gemeld.

Het totaal aantal slachtoffers door de conflicten in het Afrikaanse land is inmiddels ontstellend hoog. Volgens de denktank International Crisis Group heeft het geweld alleen al in de noordwestelijke regio sinds 2011 zo’n 8000 mensen het leven gekost.

Bijna de helft van de Nigeriaanse bevolking is christen. Niettemin hebben ze zwaar te lijden. In de eerste vier maanden van dit jaar zijn minstens 620 Nigeriaanse christenen om het leven gebracht, meldde de Nigeriaanse organisatie International Society for Civil Liberties & Rule of Law in mei. Van hen zijn 150 vermoord door de islamitische terreurgroep Boko Haram, nog eens 470 door Fulani-herders.

Onthoofdingen

Het zijn voornamelijk terreurorganisaties en de herdersvolken die het geweld in Nigeria tot grote hoogte drijven. In het noordoosten van het land houden Boko Haram en enkele concurrerende afsplitsingen huis, waarbij christenen vaak het doelwit zijn.

Deze groepen strijden om aandacht, wat het geweld nog intenser maakt, zegt Khataza Gondwe, regiomanager voor Afrika bij Christian Solidarity Worldwide (CSW). „Vanaf Kerst en begin dit jaar publiceerden de terreurorganisaties video’s van onthoofdingen om aandacht te krijgen.”

Zo publiceerde Islamitische Staat van West-Afrika (Iswap), een afsplitsing van Boko Haram, op 19 januari een video waarin een minderjarige jongen een christelijke student executeert. Enkele dagen later onthoofde Boko Haram ds. Lawan Andimi, predikant van de Kerk van de Broeders.

Daarnaast schroomt Boko Haram niet om ook moslims om te brengen die de groep tegenwerken. Dinsdag kwamen bij een aanval op een dorp in de noordoostelijke staat Borno zeker 69 mensen om het leven. Het zou om een vergeldingsactie gaan omdat de inwoners samenwerkten met de veiligheidsdiensten.

Toch zijn het de herdersvolken die de laatste jaren het meeste aantal slachtoffers maken onder Nigeriaanse christenen. Voornamelijk de noordwestelijke en de centraal gelegen gebieden van Nigeria worden geteisterd door Fulani-milities, een hoofdzakelijk islamitisch herdersvolk. „We noemen hen milities, want het zijn gewapende groepen die al tijden rondtrekken en geweld plegen”, zegt Gondwe.

Bezettingsmacht

Waar Boko Haram een religieuze agenda heeft, is dat met geweld van de herders minder duidelijk. Het conflict lijkt op het eerste gezicht meer op een strijd over natuurlijke hulpbronnen. De herders trekken vanwege klimaatverandering en snelle bevolkingsgroei vanuit het noorden naar het zuiden. Op zoek naar weidegronden voor hun vee raken ze slaags met Hausa-boeren. Beide partijen organiseren zich in gewapende groepen.

Voor de inwoners uit de veelal christelijke dorpen in centraal-Nigeria heeft dit ogenschijnlijke economische conflict nog een dimensie. „Deze islamitische Fulani-herders vallen onze gemeenschappen aan omdat we christen zijn”, aldus Ibrahim Agu Iliya recent tegen Morning Star News.

Reuben Buhari, persvoorlichter voor CSW in Nigeria, heeft ook de indruk dat de Fulani christenen op het oog hebben. Het valt hem op dat in een dorp waar ook moslims wonen, christenen specifiek doelwit zijn. Daarnaast is het een paar keer gebeurd dat moslims daags voor de aanval het dorp hadden verlaten, aldus de CSW-woordvoerder, die deze week nog een aantal getroffen dorpen bezocht. Daarbij laten de herders islamitische dorpen ongemoeid, terwijl christelijke dorpen worden platgebrand.

De systematische en voortdurende aanvallen zijn ook voor Gondwe duidelijk bewijs dat de focus op christenen ligt, ondanks dat er onder moslims ook slachtoffers vallen, zegt ze. Het conflict tussen de boeren en de herders stak al rond 2010 de kop op, maar de huidige situatie noemt ze ongekend. „Het is nu zo georganiseerd. De herders trekken van dorp naar dorp en doden tientallen mensen. De verklaring dat er slechts sprake is van een strijd over land, is lang niet meer afdoende.”

Omdat de Fulani steeds beter bewapend zijn, wordt het geweld zwaarder, zegt Gondwe. „Vroeger maakten ze vooral gebruik van oude en zelfgemaakte wapens. Maar nu hebben we het over machinegeweren en AK-47-geweren.” Daarnaast maken jihadistische groepen en criminele bendes dankbaar gebruik van de ontstane chaos om aan invloed te winnen.

Mark Lipdo, van de Stefanos Foundation in Jos, heeft verschillende getuigenverklaringen gehoord waarin werd gesproken over een helikopter van waaruit een explosief werd gegooid. „Het geweld is vaak zo hevig dat vluchten de enige optie is.”

Als een gemeenschap een aanval weet af te slaan, of als de inwoners ontkomen, komen de herders simpelweg met meer terug, zegt Lipdo. „Je vindt nu Fulani in de huizen van christenen. Het is een islamitische bezettingsmacht.”

Hij twijfelt er niet aan dat de Fulani worden ondersteund. „De herders zijn niet hoog opgeleid en hadden weinig verstand van wapens. Plotseling zijn ze goed getraind en uitgerust met automatische vuurwapens. Dat wijst overduidelijk op hulp van een externe macht.”

Volgens de International Crisis Group is het moderne wapentuig via de Sahara en de Sahel in handen van de herders gekomen. Daarnaast hebben ze wapens gekocht van andere gewelddadige groepen in Nigeria, zoals Boko Haram en Iswap, stelt de organisatie in een recent rapport.

Verenigde Naties

Het aanhoudende en dodelijke geweld brengt een enorme vluchtelingenstroom op gang. De Verenigde Naties becijferden dat zo’n twee miljoen mensen op de vlucht zijn geslagen.

Volgens Lipdo, die met zijn organisatie in diverse vluchtelingenkampen hulp verleent, ligt dat aantal echter vele malen hoger. Hij schat dat zo’n zeven miljoen mensen de wijk hebben genomen. „Veel Nigerianen vluchten simpelweg van het ene dorp naar het andere. Ook trekken veel mensen bij familie in. Al die mensen zie je niet terug in de officiële cijfers.”

„Toen ik mijn ogen opendeed, keek ik in de loop van een wapen”

Magaji Kukah (52) overleefde drie weken geleden ternauwernood een aanval van Fulani-herders, maar verloor zijn vrouw en 10-jarig dochtertje. In een videogesprek, met een medewerker van Christian Solidarity Worldwide als tolk, doet de christelijke Nigeriaan zijn verhaal.

De enorme japen op zijn bovenlichaam getuigen echter al van het drama dat zich in het dorp Gonan Rogo afspeelde voordat er nog maar een woord is gezegd. Ook de littekens op het hoofd en in de nek van zijn zoontje Fhilibus, die naast hem zit op de bank in de woonkamer, liegen er niet om. Vader en zoon zijn net terug na een verblijf van bijna drie weken in het ziekenhuis. Dochtertje Evelyn (3) was nog niet voldoende hersteld en moest blijven.

„De aanval begon rond middernacht”, vertelt Kukah. „Ik had mijn twee koeien binnengebracht en lag inmiddels in bed. Plotseling werd er met een zaklamp in mijn gezicht geschenen. Toen ik mijn ogen opende, keek ik recht in de loop van een wapen. Ik zag ook andere mannen met verschillende wapens.

Een van de aanvallers wilde mij neerschieten, maar het wapen weigerde dienst. Vervolgens pakte hij een machete en begon overal op mij in te slaan; voornamelijk op mijn hoofd, armen en nek.

Mijn zoon probeerde hen weg te jagen. Dat lukte niet en ze sloegen ook op hem in en lieten hem voor dood achter.

Inmiddels was ik buiten bewustzijn geraakt. Op dat moment hebben ze mijn vrouw en dochtertje vermoord. Leden van de baptistengemeente in het dorp hebben mij naar het ziekenhuis gebracht.

Tijdens de aanval zijn er zeventien mensen in dorp gedood. Een andere familie verloor zelfs vijf geliefden. Gelukkig wist een grote groep jongeren uit het dorp, sommige van hen hadden ook vuurwapens, de aanvallers te verdrijven.

De mannen die ons dorp binnenvielen, gebruikten voornamelijk kapmessen. Veel overlevenden hebben verschrikkelijke wonden opgelopen op hun hoofd en andere lichaamsdelen.

De mannen die mijn huis binnenvielen, waren Fulani-herders. Ze hadden hun gezicht bedekt, maar ik herkende hen aan hun kleding als Fulani. Ze schreeuwden in de Hausa-taal dat ze wilden doden. Deze herders hebben het specifiek op christenen voorzien. Christelijk dorp na christelijk dorp wordt aangevallen.

Of ik snel zal terugkeren naar mijn woonplaats? Nee, daar ben ik nog te bang voor. Tenzij de veiligheid wordt gegarandeerd. Ik denk er zelfs over om ergens anders te gaan wonen. Misschien ga ik terug naar mijn geboortedorp Danbagudu. Maar eerst willen we volledig herstellen en dan hopen we deze keuze te maken.

Op dit moment verblijf ik met mijn zoon in het huis van mijn oudere broer in Kaduna, zo’n zestig kilometer ten noorden van het dorp waar ik woon.

Toch wil ik liever terug naar mijn eigen dorp, want ik maak mij zorgen om de kerk. Ik ben ouderling in de baptistengemeente. Na deze aanval ben ik bezorgd over de ontwikkeling van onze kerk daar.

Het dorp had voor de aanval 400 à 500 inwoners. Veel mensen moeten wel terugkeren vanwege de gewassen die op het land staan. Zelf heb ik ook een stukje land, maar daarnaast werk ik als monteur. Ik repareer auto’s en motoren.

Dat God alle dingen weet, bemoedigt mij. Daarnaast geloof ik dat mijn vrouw en dochter bij Hem zijn, dat geeft mij rust. Ik kan het daarom in Zijn hand leggen. Het bemoedigt mij elke keer opnieuw als ik daaraan denk.

Het Bijbelboek Job spreekt mij erg aan. Wat er ook met hem of met zijn familie gebeurde, God wist ervan. Job verloor alles, maar Hij gaf hem ook alles weer dubbel terug. Zijn vrouw verzocht hem om God te vervloeken en te sterven, maar hij deed het niet. Dat geeft mij hoop om door te gaan en dat alles op een dag weer beter zal worden.

Ik ben erg dankbaar voor het gebed dat andere christenen voor ons doen. Dat heeft er voor gezorgd dat twee van mijn kinderen en ik nu nog in leven zijn. Maar ik vraag ook nu om hernieuwd gebed voor onze bescherming.”

„Veelzijdige aanpak nodig om conflict op te lossen”

Volgens Mark Lipdo is een veelzijdige aanpak erg belangrijk om het geweld in het land te beëindigen. De eerste stap is een internationaal interventieteam dat korte metten maakt met de gewapende groepen, zegt hij. Daarnaast roepen de slachtoffers om rechtvaardigheid. „De verantwoordelijke personen moeten voor de rechter komen.” Ook hebben de slachtoffers volgens Lipdo economische hulp nodig om weer een bestaan op te kunnen bouwen.

Ten slotte is er een vernieuwing nodig van het politieke stelsel. Op dit moment is er geen sprake van een eerlijke vertegenwoordiging, zegt Lipdo. Onder christenen leeft het gevoel dat president Buhari, die zelf een Fulani is, een oogje dichtknijpt voor het geweld van het herdersvolk. Deze gedachte wordt gevoed door het onvermogen van de regering om het geweld te stoppen, ondanks herhaalde beloften van Buhari.

Toch heeft Nigeriaanse overheid verschillende initiatieven genomen, waaronder beveiligingsoperaties tegen gewapende groepen, vredesbesprekingen en het faciliteren van dialoog tussen herders en boeren. Dit heeft echter nog niet tot het gewenste resultaat geleid.