De cijfers uit de RD-enquête onder kerkenraden spreken duidelijke taal. Zo’n 30 procent van de kerkenraden die reageerden, ziet de inkomsten dalen, soms met vele tientallen procenten (zie ”Opbrengst lager in 30 procent gemeenten”).

Een van die gemeenten is de hervormde evangelisatie in Lekkerkerk. J. de Jager, bestuurslid van de evangelisatie, zag de inkomsten in april met een kwart dalen. Hij legt uit hoe de gemeente de inzameling van de gaven heeft georganiseerd: „Kerkbezoekers geven hun geld in een collecte bij de uitgang, daar staat een collecteblok. Kerktelefoonluisteraars kunnen maandelijks een bedrag per bank overmaken. Een deel spaart het collectegeld op om het te geven bij het eerstvolgende kerkbezoek. Luisteraars via kerkdienstgemist.nl maken een gift per bank over.”

De nieuwe manier van geven leidt tot minder inkomsten. De Jager: „In de maand april hebben we ongeveer 25 procent minder dan de gemiddelde collecteopbrengst van 2019. Voor de maand mei 2020 gaat het er alweer duidelijk beter uitzien.”

De verklaring voor de daling zoekt hij vooral in het ontbreken van de twee à drie weekdiensten die de evangelisatie maandelijks organiseert. „Gasten van buiten de gemeente kunnen niet komen en hun gaven geven. Dat is de belangrijkste oorzaak van de verminderde collecteopbrengst. Daarnaast moeten de gemeenteleden kennelijk nog wennen aan het nieuwe collectepatroon.”

De evangelisatie gaat de collecten niet anders organiseren nu er weer meer mensen in de kerk mogen komen. „Kennelijk treedt er toch gewenning op bij de gemeenteleden.”

Stijging

Terwijl een aantal deelnemende gemeenten een daling ziet, signaleert een kleine 15 procent van de kerkenraden die reageerden juist een toename van de inkomsten. Zo ook in de christelijke gereformeerde kerk van Kerkwerve. Scriba A. L. C. van der Cingel ziet een totale stijging van 10 procent. Als de maanden april en mei van dit jaar naast die van vorig jaar gelegd worden, blijkt de stijging zelfs zo’n 30 procent te zijn.

De Zeeuwse gemeente besloot in de coronatijd de collecten per bank te laten overmaken. Daarmee zag de kerkenraad de inkomsten stijgen. „Deels is het waarschijnlijk te verklaren door de crisistijd waarin we ons bevinden, anderzijds maakt men vaak geld voor meerdere doelen over, waarbij bedragen eerder worden afgerond naar boven. Blijkbaar zit er verschil in fysiek geven of digitaal geven”, constateert de scriba. De gemeente is vooralsnog niet van plan de manier van collecteren aan te passen.

Op de vraag welk gevoel de stijging van de inkomsten oproept, zegt Van der Cingel: „Als eerste uiteraard dankbaarheid, al kun je je afvragen of dit de consequentie moet zijn van de crisis. Als we de lijn doortrekken, dan zouden de inkomsten alleen maar kunnen toenemen wanneer de maatregelen worden versoepeld en we uiteindelijk weer ”normaal” kunnen functioneren. Kortom, dat is het moment dat de gemeente dankbaarheid kan uiten.”

Inkomsten uit collecten staan onder druk

Ongeveer twee op de vijf gemeenten in een onderzoek van het Reformatorisch Dagblad onder 373 kerkenraden signaleren een verandering in de collecteopbrengsten ten opzichte van de normale situatie (zie grafiek).

Een afname aan inkomsten wordt gemiddeld het vaakst waargenomen in gemeenten in de Protestantse Kerk in Nederland (43 procent van de kerkenraden). Een toename is het vaakst zichtbaar binnen de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (29 procent).

Door de deelnemende kerkenraden die een afname signaleren, wordt de grootte hiervan geschat op gemiddeld zo’n 27 procent ten opzichte van de normale opbrengsten. Bij kerkenraden die een toename zien, gaat het gemiddeld om zo’n 22 procent ten opzichte van de normale inkomsten.

Eén gemeente maakte melding van een verschil in besteding: zo namen de collecten van kerkrentmeesters met zo’n 15 procent af, terwijl de diaconiecollecten in dezelfde gemeente met 20 procent toenamen.

serie Kerk op afstand

De kerkredactie van het Reformatorisch Dagblad presenteert in een serie artikelen de resultaten van een onderzoek naar kerk-zijn in coronatijd. In Kruispunt deel 5: (beeld)uitzendingen.