Wie de cijfers ziet, zou denken dat er wat de tweede zondagse dienst betreft niet veel veranderd is in de achterban van het Reformatorisch Dagblad. Bij het overgrote deel (84 procent) van de ruim 8300 lezers die een enquête over kerk-zijn in coronatijd hebben ingevuld, worden binnen de gemeente twee zondagse diensten belegd en (veelal online) uitgezonden. Bij 9 procent zijn dat er drie en bij 2 procent vier of meer. Zo’n 5 procent van de respondenten behoort tot een gemeente die één dienst houdt.

Van de respondenten geeft 3 procent (260 personen) aan dat de gemeente vóór de coronatijd twee diensten hield en nu één. Dit komt voornamelijk voor binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN, 125 respondenten), de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV, 51 respondenten) en de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK, 50 respondenten).

Ook uit een onderzoek onder 373 kerkenraden blijkt dat verschillende gemeenten sinds de crisis zijn teruggegaan van twee diensten naar één. Dit betreft voornamelijk gemeenten in de PKN (21 van de 145 deelnemende kerkenraden) en de CGK (9 van de 40 deelnemende kerkenraden).

Vraagtekens

Prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), zette onlangs in het CGK-blad De Wekker vraagtekens bij het besluit van kerkenraden om alleen een ochtenddienst te beleggen. „De kerkorde zegt dat er twee diensten moeten zijn en de synode heeft dat onlangs nog eens onderstreept. Maar als corona reden is om de tweede dienst stil te leggen, moet dat toch ook voor de ochtenddienst gelden. (...) Als met corona één dienst genoeg is, dan toch ook zonder corona?”

Uit navraag bij respondenten uit verschillende kerkenraden binnen de PKN en de CGK blijkt dat er uiteenlopende redenen zijn om één dienst te houden. Binnen de hervormde gemeente van Nunspeet-Hulshorst zijn er vier wijkkerken met verschillende modaliteiten, die normaal gesproken in totaal acht diensten houden. Nu zijn dat er vier, verdeeld over verschillende kerkgebouwen: ’s morgens twee en ’s avonds twee.

Tijdelijk

„Gezien het aanbod van de diensten via de verschillende media binnen onze hervormde gemeente en omdat we toch niet meer konden samenkomen, leek het ons voldoende om tijdelijk terug te gaan naar een beperkt aantal diensten”, lichtte J. van der Veen, scriba van de wijk Dorpskerk, dinsdag toe. „Ook gebeurde het dat enkele gastpredikanten hun preekbeurt teruggaven om te kunnen voorgaan in hun eigen gemeente, waardoor er diensten zouden vervallen of op korte termijn moesten worden opgevuld.”

Op 1 juli treedt in Nunspeet het normale rooster weer in werking. „Dit om zo veel mogelijk gemeenteleden de mogelijkheid te bieden om weer naar de kerk te komen.”

Uit een aantal reacties van kerkenraadsleden die voor een deel niet met hun naam in de krant willen worden genoemd, blijkt dat meer gemeenten voornemens zijn om per 1 juli, als er honderd mensen in de kerk mogen zijn, het ‘normale’ aantal diensten te houden. Een scriba van een gemeente binnen de CGK merkt op dat zijn gemeente het besluit heeft genomen om in juni één (lees)dienst per zondag te houden, om zo de adviezen van het RIVM en het kerkelijk bureau in acht te nemen.

Aula

In sommige gemeenten staat de tweede dienst al langer ter discussie. In de protestantse gemeente van Waddinxveen wordt over de tweede dienst „met enige regelmaat het gesprek gevoerd”, zei P. Oudenaarden, voorzitter van wijkgemeente De Rank, onderdeel van de protestantse gemeente Waddinxveen, dinsdag. „Tot nu toe is de lijn: afschaffen is makkelijk, maar er iets voor in de plaats stellen is veel moeilijker.”

De wijkgemeente maakt ieder weekend gebruik van een aula van een school. Het bleek veel tijd te kosten om over te stappen van een audioverbinding via Kerkomroep naar een beeldverbinding via YouTube. „Het blijft vreemd voor onze predikant om voor te gaan als er nauwelijks gemeenteleden zijn. Uit voorzorg nemen we de dienst al een dag van tevoren op. Voor een aantal mensen betekent dat bij elkaar een dag werk.”

Vanaf 22 juni gaat de gemeente ’s morgens live uitzenden. Maar na de coronacrisis wil wijkgemeente De Rank ook weer ‘gewoon’ twee zondagse diensten houden.