De Merwederazzia vond plaats op 16 mei 1944. Een aanval van een knokploeg uit Sliedrecht op een groep landwachters leidt tot een Duitse reactie. Tijdens een grote razzia worden zo’n zeshonderd jonge mannen uit Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam opgepakt en naar Kamp Amersfoort vervoerd.

Tot 6 juli wordt ruim de helft van de groep vrijgelaten. De overigen gaan op transport naar werkkampen in Duitsland. Van de gijzelaars keren er 26 niet terug. Twee jongens komen wel thuis, maar sterven in september 1945 alsnog aan de gevolgen van de geleden ontberingen. Zaterdag 16 mei 2020, 76 jaar later, zouden drie monumenten worden onthuld ter herinnering aan deze razzia.

Anja van der Starre (52) uit Sliedrecht, dochter van Merwedegijzelaar Bas van der Starre, is initiatiefneemster van de website Merwedegijzelaars. „Ik wilde een digitaal monument maken. Door de publicaties hierover kreeg ik allerlei reacties van nabestaanden en gijzelaars en ging ik me steeds meer in de geschiedenis verdiepen.”

Vorig jaar bij de 75-jarige herdenking kreeg de razzia veel aandacht. Van der Starre hield tijdens de jaarlijkse herdenking in Kamp Amersfoort een voordracht. „Daarop kwam in Sliedrecht een actie op gang. Mensen realiseerden zich dat de razzia in Putten landelijk veel meer bekendheid geniet, al waren daar natuurlijk meer doden te betreuren.”

In Sliedrecht staat alleen een bescheiden plaquette –opgericht in 1985– die aangeeft dat vanaf die locatie de gijzelaars werden weggevoerd naar Amersfoort. „Namen staan er niet op. Toch was mijn vader er blij mee. Hij zag het als een erkenning van wat er was gebeurd.”

Plechtigheid

Op initiatief van nabestaanden werd eind vorig jaar een oproep gedaan aan kunstenaars om een monument voor de Merwedegijzelaars te maken. Uiteindelijk kwam Richard van der Koppel als winnaar uit de bus. „Het is een prachtig monument dat in drie delen gesplitst wordt –in elke gemeente één– maar toch een geheel vormt. Het sprak ons als nabestaanden erg aan. Ook voor mensen die niets van de geschiedenis afweten, wordt zichtbaar wat zich hier heeft afgespeeld.”

De crisis gooide roet in het eten: de onthulling van de monumenten gaat niet door. „Er was een mogelijkheid om dat door de burgemeester te laten doen, in het gezelschap van een enkele nabestaande. Maar dat was geen optie. Die plechtigheid is iets om samen te beleven. Daarom heb ik vrede met het besluit de opening uit te stellen.”

Het gedenken in deze bijzondere meimaand bezorgt Van der Starre een onbestemd gevoel. „Je mist de dingen die je gewend bent te doen en die anders zo gewoon zijn.” Daarom gaat ze zaterdag toch even naar de plaquettes in Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam en biedt ze nabestaanden en andere betrokkenen de mogelijkheid de Merwedegijzelaars virtueel te herdenken.

Gastenboek

„Het idee voor ”Sluit een razziaslachtoffer in je hart” kwam van Stichting 16 april 1944 uit Beverwijk. Het bleek mogelijk een ”emoji” achter de naam van de slachtoffers te plaatsen. Een kunstenaar uit Beverwijk ontwierp een passend gedenkhart.

Op de website wordt druk van de mogelijkheid gebruik gemaakt. „Daarnaast bestaat de mogelijkheid in het gastenboek persoonlijke berichten te plaatsen. Ook dat voorziet in een behoefte.”

De onthulling is doorgeschoven naar een zaterdag in oktober. „We gaan ervan uit dat we dan weer samen kunnen komen. En als het dan nog niet mogelijk is, verschuiven we de plechtigheid naar mei 2021.”