Nederland zit voor een belangrijk deel op slot. Maar de lockdown begint meer te knellen. Zo was het afgelopen week duidelijk drukker op de weg dan de weken daarvoor. Ic-chef Diederik Gommers laat vrijdag in het AD doorschemeren dat de dinsdag afgekondigde versoepelingen wel wat eerder doorgevoerd mogen worden. Is de burger nog bereid Rutte te gehoorzamen?

„Nederlanders worden ongeduldiger”, reageert gedragsonderzoeker Bram van der Lelij van Motivaction. Het onderzoeksbureau peilt de bereidheid van Nederlanders om zich aan de coronavoorschriften te houden. Zo’n 40 procent gaf op 10 april aan dat het niet altijd mogelijk is zich te voegen naar die regels. Eind maart betrof het nog 35 procent. „Hoe langer de lockdown duurt, hoe moeilijker mensen het vinden om zich aan de beperkingen te houden. Zeker op zonnige dagen is het lastig om binnen te blijven. Zo’n lockdown is voor veel mensen enorm ingrijpend. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben we een dergelijke inperking van de bewegingsvrijheid niet meer gekend.”

Dramatische verhalen

Het groeiende onbehagen over de lockdown heeft alles te maken met het feit dat het aantal opnames in ziekenhuizen en ic’s is afgenomen, beklemtoont de gedragsonderzoeker. „In maart hoorden we dagelijks dramatische verhalen over snel vollopende ic’s. Nu zeggen medici: We gaan het redden. Opmerkelijk vond ik dat Ernst Kuipers, die betrokken is bij de verdeling van de ziekenhuiscapaciteit, woensdag aangaf dat hij de maatregelen sneller wil versoepelen dan de regering voor ogen staat. Dat soort berichten leidt ertoe dat mensen minder bang zijn dat ze echt hard geraakt worden door het virus. En daarmee daalt de bereidheid om de gedragsregels te blijven volgen meteen verder.”

Rutte houdt het land te lang op slot, vindt gz-psycholoog dr. Martin Appelo, auteur van boeken over gedragsverandering. „Vanuit psychologisch perspectief vind ik het dom dat de premier nog steeds zo veel draconische maatregelen in stand houdt. Doordat de druk op de zorg afneemt, ervaren mensen minder lijdensdruk en worden ze ongeduldiger. Rutte doet een beroep op het gezond verstand van mensen, maar vergeet dat velen vanuit hun gevoel handelen. Ze zien veel minder gevaar dan enkele weken geleden en willen weer de straat op om net als altijd een ijsje te kopen.”

De lockdown staat niet meer in verhouding tot de enorme economische schade, vindt hij . „Laat jonge, gezonde mensen aan het werk gaan. Zij kunnen de economie weer op gang helpen.” Bestaat dan niet het gevaar, zoals Rutte beklemtoont, dat er weer een piek aan besmettingen komt? „Je moet het ene doen en het andere niet nalaten. Kwetsbare mensen moeten we beschermen en in quarantaine plaatsen.”

De voorzichtige lijn van Rutte verdient alle steun, beklemtoont prof. Marc de Vries, hoogleraar christelijke filosofie aan de TU Delft. „Het is mooi dat het kabinet de zorg voor kwetsbaren voorrang geeft boven de economie. Vanuit christelijk perspectief doet Rutte het goed. De premier en de zijnen hebben het beter begrepen dan Trump. Die wil het liefst de Amerikaanse economie morgen weer volop laten draaien ten koste van de zwakken.”

Gladiolen

Blij verrast is De Vries over de meegaandheid van de Nederlanders tot dusver. „Uitgezonderd een paar gladiolen, om met de premier te spreken, hielden de meesten zich aan de coronavoorschriften. Er deugen kennelijk meer mensen dan we altijd dachten. Al zie ik in de medewerking van zo veel mensen ook iets van Gods genade.”

Wel ziet hij „barstjes aan de oppervlakte” ontstaan. „Ik snap wel dat mensen naar buiten willen om met een groep te barbecueën. Naarmate de lockdown langer duurt, wordt het spannender.”

Zeker christenen moeten hun verantwoordelijkheid tonen, onderstreept De Vries. „Laten zij voorlopig in hun kot blijven, om het met een Vlaamse minister te zeggen. Hopelijk zijn christenen bereid offers te brengen omwille van de kwetsbaren. Dat is onze Bijbelse plicht.”

Verwerpelijke gedachte

Columniste Marianne Zwagerman stelde dat het coronavirus ervoor zorgt dat „dor hout” (zieke ouderen) wordt weggehaald. Journalist Jort Kelder, voormalig hoofdredacteur van rijkeluisblad Quote, vindt dat Nederland zich meer moet bekommeren over de economische schade van de lockdown. Vinden die opinies meer gehoor?

„Er is meer dan een paar weken geleden aandacht voor de vraag hoe we ondernemers weer ruim baan kunnen geven”, reageert Van der Lelij. „Toch is er nog veel begrip voor de beperkende maatregelen. De meesten zijn er van overtuigd dat een grote groep gezonde burgers offers moet brengen om zieke ouderen te sparen.”

Appelo typeert de uitlatingen van Zwagerman „op zich als een basale en natuurlijke manier van denken.” „De natuur vindt in het virus een nieuwe manier om grote schoonmaak te houden. Met een term als ”dor hout” wil Zwagerman oudere mensen denk ik niet minachten. Het is nu eenmaal zo dat ouderen, zieken en kwetsbaren eerder overlijden dan sterken. Ja, ook hoogbejaarden zijn van waarde. Tegelijk zeg ik dat we lijden verleerd hebben. We hebben een soort onsterfelijkheidswaan gecreëerd. De crisis leert ons dat dat een illusie is.”

Prof. De Vries gruwt van opmerkingen als die van Zwagerman en Kelder. „Het klinkt zo evolutionistisch om te spreken van „dor hout” dat door het coronavirus wordt gesnoeid. Ik vind dat een buitengewoon verwerpelijke gedachte. De Bijbel laat een heel ander geluid horen. Die roept ertoe op de kwetsbaren te beschermen, omdat juist God Zelf hen op het oog heeft.”