„Direct na de val van de Berlijnse Muur hebben we een telefoongesprek opgenomen tussen een maffioso op Sicilië en zijn collega in Duitsland”, vertelt Francesco Lo Voi, hoofdaanklager antimaffia in Palermo. „In dat gesprek geeft de Siciliaan de maffioso in Duitsland de opdracht om naar Oost-Duitsland te gaan om er alles op te kopen.” In de chaos van de afbrokkeling van de DDR kon de georganiseerde misdaad eenvoudig en goedkoop zijn slag slaan. „Zo is de situatie nu weer”, zegt Lo Voi in een interview via streaming.

Door de economische crisis als gevolg van de coronacrisis komen veel ondernemingen, met name in Zuid-Europa, in problemen. De georganiseerde misdaad is er als de kippen bij om de ondernemers uit de brand te helpen. Dat doen ze door geld uit te lenen. „Ondernemers moeten in de huidige situatie bijzonder goed opletten. Er zullen mensen langskomen die onmiddellijk financiële middelen verstrekken zonder veel vragen te stellen”, zegt Lo Voi, die sinds 1981 openbaar aanklager is.

Luciana Lamorgese, minister van Binnenlandse Zaken, weet van het gevaar. Ze stuurde zaterdag aan alle politiechefs van het land een brief waarin ze waarschuwt voor de infiltratie van de maffia in de economie.

Witwassen

Het proces is al aan de gang. De Italiaanse maffia biedt rentepercentages van nul procent, zegt Roberto Saviano. Hij is schrijver van de bestseller Gomorra, waarin hij de genadeloze werkwijze van de Napolitaanse maffia beschrijft. „Normaal verstrekt de maffia wurgleningen met rentes van wel 50 procent. Dat het nu nul is, is ongekend.”

Het gaat hen erom een voet tussen de deur te krijgen. Als de maffia eenmaal binnen zo’n bedrijf is, hollen ze de hele onderneming uit. De criminelen eisen dat de ondernemer en de bestuurders aanblijven, zodat het in de ogen van de buitenwereld lijkt dat de onderneming bonafide is. „Zulke ondernemingen winnen gemakkelijk openbare aanbestedingen, omdat ze zwaar onder de prijs bieden”, zegt Saviano, die wegens zijn kritische publicaties over de maffia onder voortdurende politiebewaking staat. De maffia-infiltratie is daarmee ook een bedreiging voor deugdelijke ondernemingen in Noord-Europa.

Het businessmodel van de maffia bestaat er niet uit om winst te maken, maar om geld wit te wassen. Aan geld geen gebrek. De Calabrese ‘Ndrangheta heeft jaarlijkse inkomsten van 60 miljard euro uit onder meer de handel in verdovende middelen. „Nu dient zich een enorme kans aan om het geld wit te wassen. In deze economische crisis proberen ondernemers op alle mogelijke manieren het hoofd boven water te houden. Als de overheid hen niet financieel helpt, doet de maffia het”, zegt Saviano in een interview via streaming.

Dat de maffia afziet van woekerleningen, heeft ook te maken met het feit dat zij consensus zoekt onder de bevolking. „Dat doet zij ook met andere gestes, zoals het distribueren van voedsel,” zegt Lo Voi.

Geld genoeg

Het zou een vergissing zijn om te denken dat dit een puur Italiaans probleem is. „De georganiseerde misdaad probeert overal in Europa geld wit te wassen”, zegt Lo Voi. Weliswaar is maffia een Italiaans woord, maar het staat tegenwoordig wereldwijd synoniem voor een georganiseerde criminele organisatie. Saviano geeft het voorbeeld van de Russische Solntsevskaya Bratva, die jaarlijks wel 70 miljard euro aan crimineel geld heeft te besteden.

Wegens het gevaar van de Italiaanse maffia moet de Europese Unie volgens sommigen terughoudend zijn met geldverstrekking aan Italië. Dat schreef de Duitse kwaliteitskrant Die Welt vorige week bijvoorbeeld. Volgens Saviano is dat een foute redenering. De maffia is niet geïnteresseerd in Europese noodfondsen. „Geld is er immers in overvloed. Als ondernemers niet worden gesteund door de overheid, komen ze in de handen van de maffia. Dan zijn we pas ver van huis.”

De eerste economische maatregel die de regering-Conte heeft genomen is de verstrekking van rentevrije leningen aan het MKB van maximaal 25.000 euro met een afbetalingstermijn van zes jaar. Het zal vermoedelijk niet genoeg zijn.