De manier waarop binnen de gereformeerde gezindte over de hel wordt gesproken, is in de loop der jaren veranderd, stellen drie predikanten. „De bakens zijn verschoven.”
Uit de zaterdag gepubliceerde cijfers van het onderzoek van magazine De Nieuwe Koers naar het denken over de hel, bleek dat er in de afgelopen jaren onder predikanten een verschuiving is waar te nemen in de manier waarop zij over de hel denken. Ook bleken ‘gewone’ kerkgangers uit verschillende kerkverbanden uiteenlopende antwoorden te geven op de vraag naar wat de hel inhoudt en hoe daarover gesproken zou moeten worden.
Aan de Theologische Universiteit Kampen (TUK) wordt vrijdag een studiedag over het thema ”hel” gehouden. Het Reformatorisch Dagblad sprak voorafgaand daaraan met drie predikanten over hun visie op het spreken over de hel in prediking en pastoraat. In de loop der jaren veranderde de wijze waarop er binnen de gereformeerde gezindte wordt gesproken over de hel, stellen de predikanten.
Schriftbeschouwing
Prof. dr. B. A. Zuiddam, theoloog, classicus en actief binnen de Hersteld Hervormde Kerk, constateert dat de bakens zijn verschoven. „De traditionele Schriftbeschouwing als letterlijke openbaring en Woorden van God is ook door ”gereformeerd-gezinden” in de praktijk vervangen door moderne of postmoderne hermeneutiek. Onze tijd preekt dat met de dood alles afgelopen is en ziet de hel als fabeltje.”
Predikanten leren op de universiteit te denken in termen van godsbeelden en gemeentetheologie, zegt hij. „Met het „Zo zegt de Heere” weten we geen raad meer. Het klassieke openbaringsbegrip wordt als premodern en onwetenschappelijk afgedaan. Wie zijn deur openzet voor deze benadering, moet niet verbaasd opkijken als een groot deel van de traditionele dogma’s binnen een generatie uit de kerk waait. Christelijke religie raakt dan een cultureel gebonden bijproduct van de menselijke geest en politiek gedreven kerkbesluiten, met of zonder formulieren van enigheid.”
Dat is in alle grote kerkverbanden wereldwijd rationeel onvermijdelijk gebleken, constateert prof. Zuiddam. „Combineer dit met een evolutionistisch wereldbeeld en er blijft weinig over van de klassieke Schriftbeschouwing, verlossingsleer en ethiek. Als de dood een scheppingsmechanisme van de evolutie is en geen latere straf van God, is de hel als straf niet meer zeker. De hel wordt dan onze keuzevrijheid om de eeuwigheid zonder God door te brengen.”
Ds. C. Harinck, emeritus predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten, constateert dat in verschillende Bijbelvertalingen het woord ”hel” inmiddels ontbreekt. „Wie de hel schrapt, moet veel in de Bijbel schrappen. Dat neemt de ernst uit de prediking weg. Mensen beseffen niet meer dat ze op reis zijn naar de hemel of de hel.”
Maar ook in de „rechtzinnige kerken” neemt dat besef af, waarschuwt ds. Harinck. „Niet door een oppervlakkige, maar juist door een soort gelatenheid te bevorderen en de mensen niet wakker te schudden. De mensen wordt rust gegund in hun onbekeerd-zijn. De meeste mensen zijn rechtzinnig, eerlijk en degelijk. Maar niet schuldig onbekeerd.”
Beslag
Ds. H. H. Romkes merkt dat de prediking van hemel en hel minder beslag op de kerkelijke gemeente lijkt te leggen dan vroeger. „Al ben ik er wel voorzichtig mee om dat te zeggen. Het is zeker niet zo dat het nu helemaal niet meer gevonden wordt. De Heilige Geest werkt nog steeds, tot verharding maar zeker ook tot verbreking.”
De predikant van de oud gereformeerde gemeente in Nederland te Rouveen wijst erop dat er ook vanuit de kerk weerstand kan ontstaan als er vanaf de kansel of tijdens een huisbezoek gesproken wordt over de hel. „Vanuit de menselijke natuur zijn we allemaal geneigd om onszelf en onze kinderen een veilig gevoel te geven. Maar moet je de hel dan maar verbergen en verzwijgen? Nee, dat deed de Heere Jezus Zelf ook niet. Al mogen we de hel zeker niet gebruiken als een stok om mee te slaan.”
