Volgens Van den Heuvel, universitair docent systematische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven, staan er veel „nieuwe profeten” op die met hun visie een nieuw tijdperk inluiden en soms nogal overspannen technologische voorspellingen doen. „Gelukkig zijn er ook serieuze wetenschappers, die deze ontwikkelingen in een historisch kader plaatsen.”

De verdiepingsconferentie, in 2012 ontstaan als een gezamenlijk initiatief van de Hervormde Vrouwen- en Mannenbond, had als thema ”Technologie: hel of hemel op aarde”. De conferentie trok zeventig deelnemers, voornamelijk twintigers en dertigers.

Techniek stelt volgens dr. Van den Heuvel indringende vragen aan ontwikkelingen van die technologie. „Ze dreigen waarden als privacy, keuzevrijheid en autonomie in gevaar te brengen. Dat roept om een grondige doordenking, zowel maatschappelijk-filosofisch alsook vanuit het perspectief van het christelijk geloof.”

Oud en nieuw nadenken

Het is niet zo dat we nu pas beginnen met nadenken over moderne technische ontwikkelingen, stelde Van den Heuvel. Als voorbeeld noemde hij de Israëlische historicus Yuval Noah Harari (1976), die onderzoekslijnen van hedendaagse ontwikkelingen in de technologie karakteriseert. Ook oude Grieken als Plato en Socrates dachten reeds na over technologie. In de periode van de Verlichting was het de filosoof René Descartes met zijn fameuze uitspraak: „Ik denk, dus ik ben.”

Het nieuwe nadenken over technologische ontwikkelingen gaat terug op de industrialisatie van de 19e en begin 20e eeuw, stelde de universitair docent. „Ontwikkelingen van toen werden ook als ontwrichtend en schokkend gezien, net als de huidige.”

Posities

Op de vraag hoe we ons hiertoe hebben te verhouden, onderscheidde Van den Heuvel drie posities. Technologie kan worden gezien als bevrijder, als bedreiging en als intermediair. Ze kan een bevrijdende stap zijn op weg naar een betere wereld. Zo is de levensverwachting omhoog geschoten en de welvaart toegenomen. Industrialisatie kan leiden tot grote sociale veranderingen en problemen. Zo kan technologie een bedreiging vormen en allerlei onbedoelde kwalijke gevolgen hebben. Vervolgens is er volgens hem een meer intermediaire, genuanceerde lijn van denken opgekomen in de techniekfilosofie. Sommige christelijke denkers nemen volgens Van den Heuvel een middenpositie in, zoals Egbert Schuurman en Henk Jochemsen. Zelf kan hij van deze complexe benadering geen pleitbezorger zijn.

Verantwoordelijkheid

Hij sluit zich meer aan bij Dietrich Bonhoeffer (1906-1945), die in deze technologische wereld pleitte voor een houding van verantwoordelijkheid nemen; verantwoordelijkheid als het structuurbegrip voor een goed, ethisch leven, gericht op Christus. Wij leven, zegt Bonhoeffer, doordat wij antwoord geven op het Woord van God, dat in Jezus Christus tot ons gericht is. Hij noemt dit verantwoordelijkheid.

Dr. Van den Heuvel pleitte aan de hand van Bonhoeffer voor een morele grondhouding van verantwoordelijkheid. „Deze dimensie helpt ons bij het ontwikkelen van gevoelde verantwoordelijkheid voor de technologische ontwikkelingen die plaatsvinden.”

In de workshop ”Wijs met media” besprak Wim Büdgen, oud-bestuursvoorzitter van het Wartburg College, hoe om te gaan met het gemak en de keerzijde van mediagebruik. Ds. P. Wijnberger, hervormd predikant te Bleiswijk, trok in zijn workshop lijnen hoe in de Bijbel over techniek wordt gesproken. Volgens hem komt het aan op onderscheiding van de geesten.