Iets na half een arriveert bij de hervormde kerk in Kootwijkerbroek de bus met boeren en sympathisanten. Ze komen uit Den Haag waar ze enkele uren daarvoor van de hoogste economische rechter hadden gehoord dat de staat terecht 60.000 dieren liet ruimen in 2001 tijdens de uitbraak van mond- en klauwzeer (MKZ).

Een van de circa dertig mensen die uit de bus stappen, is Henk van Driesten. Hij is zelf geen boer, maar woont in het buitengebied van Kootwijkerbroek. „Ik ging mee naar Den Haag om mijn dorpsgenoten een hart onder de riem te steken, maar ging ook voor mezelf. Zo’n bezoek aan de rechtbank is voor mij verwerking.”

De uitspraak was natuurlijk teleurstellend, vindt Van Driesten. Maar ook de gang van zaken in en om de rechtszaal bezorgde hem geen goed gevoel. „Er was overal politie op de been, net alsof wij criminelen zijn.” Het zint hem ook niet dat de rechter niet wachtte tot iedereen binnen was, dat er geen toelichting kwam op de uitspraak en dat de aanwezigen direct na het oordeel de zaal moesten verlaten. „Het vertrouwen in de overheid was al nul; dit draagt daar zeker aan bij.”

„Als je een boer zijn vee ruimt, raak je hem in het hart”, weet ds. C. G. Visser, sinds 2017 predikant van de hervormde gemeente Kootwijk-Kootwijkerbroek. Diverse gemeenteleden van hem kregen in 2001 te maken met ruimingen en gingen dinsdag naar Den Haag. De pastorie grenst aan de kerk. Toen de predikant de bus zag arriveren, kwam hij meteen naar buiten.

Hij had direct na de uitspraak al even met de boeren gebeld om zijn meeleven te tonen, vertelt hij even later in zijn studeerkamer. Bij een aantal is het vertrouwen in de overheid weg, weet de predikant. „Het gevoel dat ze onrecht is aangedaan, overheerst. Ik probeer een luisterend oor te bieden en te helpen om een begaanbare weg te vinden. De overheid is van God gegeven en is er om chaos te voorkomen. Tegelijk hoeven we niet in de overheid te geloven, maar mogen we ons vertrouwen stellen op God.”

Afgelopen zondag is er in de gemeente voorbede gedaan voor de rechtszaak. Komende zondag wil de predikant zelf bidden voor de betrokkenen.

Rond halftwee is Bert van Middendorp weer aan het werk op zijn boerderij. Hij loopt in zijn overall over het erf en heeft weinig tijd voor een praatje. Want het werk dat ’s morgens is blijven liggen, moet nodig weer opgepakt. In 2001 werden zo’n negentig dieren van hem geruimd. Tot op de dag van dinsdag is hij blijven procederen, maar niet omdat dat van hemzelf zo nodig moest. „Anderen waren er fanatieker in; ik had er voor mezelf al een punt achter gezet. Hoewel de gebeurtenissen van toen nu weer worden opgerakeld.”

De uitspraak dinsdagmorgen was voor Van Middendorp een teleurstelling. De boeren krijgen circa 12.000 euro schadevergoeding per persoon; de een wat meer dan de ander. Voor hem is dat niet zo belangrijk. „Ik zie het als een doekje voor het bloeden.” Dat minister Carola Schouten hem en enkele andere boeren volgende week op het ministerie hebben uitgenodigd, vindt hij wel heel positief.

Aan zijn keukentafel blikt zestiger Gerard Broekhuizen terug op de afgelopen negentien jaar. Af en toe vult zijn vrouw Gerda hem aan. Het voorjaar van 2001 staat in beider geheugen gegrift. Van de boer en boerin werden 460 vleeskalveren geruimd. Broekhuizen meent, net als velen in het dorp, dat er in 2001 geen sprake was van MKZ. Een mengeling van woede en onbegrip maakte zich dan ook van hem meester toen hij dinsdagmorgen de uitspraak van de rechter hoorde. „Gelijk hebben is in Nederland iets anders dan gelijk krijgen.”

Maar hij zal niet boos blijven, verzekert hij. „Na al die jaren komt er een eind aan het procederen, want hoger beroep is niet meer mogelijk. Gerda zei vanmorgen dat we van een komma naar een punt zijn gegaan. Afgelopen zondag citeerde een predikant in onze kerk Bonhoeffers uitspraak „Geef je verzet aan God.” We mogen het aan Hem overgeven.”

De MKZ-crisis, hoe erg ook, moet ook in het juiste perspectief worden gezien, vindt hij. „Het trof onze bedrijven, maar niet ons persoonlijk leven. Dan is iets als de MH17-ramp van heel andere orde. Nu ik ouder word, denk ik daar meer over na. Je mag ook je zegeningen tellen.”