April 2003. Amerikaanse tanks rollen Bagdad binnen. Langs de kant van de weg staat een juichende menigte om de buitenlandse troepen te verwelkomen. Het gehate regime van dictator Saddam Hussein was gevallen. Vanaf nu moest alles in het Arabische land beter worden.

Niets bleek minder waar. Met het verdrijven van Saddam traden de diepe sektarische scheidslijnen in Irak steeds sterker op de voorgrond. Het land zakte weg in een moeras van eindeloos geweld. Aanslagen waren aan de orde van de dag. Het opvoeren van de toch al formidabele Amerikaanse militaire aanwezigheid kon niet voorkomen dat Irak een vruchtbare voedingsbodem werd voor het ontstaan van radicale islamitische terreurgroepen als al-Qaida in Irak, een van de voorlopers van Islamitische Staat.

De Amerikaanse president Barack Obama kondigde al tijdens zijn eerste ambtsperiode aan de geldverslindende Amerikaanse militaire aanwezigheid in Irak te zullen beëindigen. De terugtrekking van het leeuwendeel van de troepen werd in de zomer van 2010 voltooid. De Verenigde Staten bleven echter een belangrijke rol spelen bij het trainen van Iraakse troepen en in de strijd tegen terrorisme, sinds 2014 vooral tegen Islamitische Staat. Inmiddels zijn er nog maar iets meer dan 5000 Amerikaanse militairen in Irak. Zij vormen nog altijd een zeer belangrijke buffer tegen een heropleving van IS.

Die garantie staat nu onder druk omdat het Iraakse parlement heeft gestemd voor vertrek van alle Amerikaanse troepen uit het land. Die uitspraak volgde op de Amerikaanse liquidatie van de Iraanse topgeneraal Qassem Soleimani, vorige week vrijdag.

Oproep

Daarmee is niet gezegd dat alle Amerikaanse soldaten direct uit Irak zullen vertrekken. De uitspraak van de volksvertegenwoordiging is slechts een oproep aan de regering en moet nog door de president worden bekrachtigd. In het verleden hebben de Iraakse autoriteiten vaker het vertrek van buitenlandse troepen geëist, maar daarbij ging het vooral om militairen die speciaal met gevechtstaken waren belast. Het is niet uitgesloten dat er toch (Amerikaansen) troepen aanwezig zullen blijven voor veiligheidsoperaties en trainingsmissies.

Als de Amerikanen daadwerkelijk vertrekken, is het niet denkbeeldig dat het monster van IS opnieuw de kop in Irak opsteekt. De afgelopen dagen lieten IS-strijders al van zich horen met diverse aanvallen, onder andere in de stad Kirkuk. Het Iraakse regeringsleger is hoogstwaarschijnlijk niet zelfstandig in staat een militaire heropleving van IS het hoofd te bieden.

Dood en verderf

Islamitische Staat is weliswaar verslagen in Irak en Syrië. Het aanvankelijk veroverde grondgebied van het beoogde IS-kalifaat is zo goed als verdwenen. Maar analisten gaan ervan uit dat de beweging in staat is jarenlang ondergronds te overleven en zich te hergroeperen om op elk moment weer dood en verderf te zaaien.

Met het vertrek van de Amerikanen is Irak bovendien geheel aan de controle van Iran overgeleverd. Het waren juist door Iran gesteunde sjiitische milities die de afgelopen tijd aanvallen op Amerikaanse troepen in Irak uitvoerden en de aanleiding vormden voor de liquidatie van generaal Soleimani. Met een Amerikaanse aftocht zou Soleimani postuum nog een grote overwinning behalen, want een van zijn belangrijkste doelstellingen was de VS uit het Midden-Oosten te verdrijven.