Er moet een vervolg komen op het voorpaginaverhaal van die dag over de grote hoeveelheid administratie in de zorg. Daar zijn de acht journalisten van het Nederlands Dagblad het over eens. „Het liefst een praktijkverhaal van iemand die al jaren in de zorg werkt en helemaal klaar is met die regeltjes. We gaan op zoek naar een naam”, zegt redacteur binnenland Marjon Snel.

Het is woensdagochtend, half 10. Tijd voor het dagelijkse ochtendoverleg op de redactie van het ND in Amersfoort. Met koffie, thee en een stapel verse kranten – die ochtend bij de lezers op de mat gevallen. De nieuwe editie wordt kort besproken. „Veel eigen verhalen”, klinkt het goedkeurend aan tafel. „Interessante column.” Er is ook ruimte voor kritische geluiden; zo vallen de beelden op een pagina in de bijlage minder in de smaak. „Geen gezicht zo, daar hadden andere foto’s bij gemoeten.”

Lang staan de journalisten niet stil bij de verschenen krant. Eindredacteur Hilbert Meijer deelt de planning voor morgen uit. De toekomst van de VBOK, Zuidas-dominee Ruben van Zwieten, een hoorzitting in de Tweede Kamer over de rituele slacht. Nieuws is er genoeg.

Naast het zorgverhaal moet er ook een stuk komen over de gevolgen van het nieuwe stikstofbeleid voor boeren, zo vinden de journalisten. „Vanmiddag is de persconferentie. Heeft iemand tijd om samen met een boer te gaan kijken?”

In rap tempo neemt Meijer het nieuws door. Na een half uur verdwijnt iedereen weer naar zijn bureau. Er moeten nieuwe krantenpagina’s gevuld worden.

Op zijn computerscherm laat de eindredacteur de pagina-indeling voor die dag zien. Het meeste is nog wit; alleen de advertenties zijn al ingedeeld. Meijer, naast zijn werk als eindredacteur ook werkzaam op de redactie kerk & religie, is vandaag verantwoordelijk voor het opzetten van de krant. „Ik maak de eerste indeling. Vanmiddag om drie uur komt mijn collega, en die werkt door tot vanavond om elf uur de laatste pagina’s naar de drukker gaan.”

Christelijk-katholiek

Het is druk op de redactievloer. Journalisten bellen, drinken koffie en overleggen in kleine groepjes. Op een scherm aan de muur schuiven voortdurend nieuwsupdates voorbij. In een glazen hokje zit een groep mensen over papieren gebogen. „Zij werken aan de nieuwe zaterdagbijlage”, zegt adjunct-hoofdredacteur Daniël Gillissen. Naast het hok bevindt zich de keuken, met een groot aanrechtblok, een wegzakbank en een kleurig schilderij aan de muur, met de Bijbeltekst ”Ik en mijn huis, wij zullen de Here dienen.” Gillissen: „Hier eten de journalisten die avonddienst hebben.”

Er werken zo’n vijftig redacteuren bij het ND. Met verschillende kerkelijke achtergronden, tot aan luthersen en rooms-katholieken toe. Vijfenzeventig jaar geleden was dat ondenkbaar; medewerkers moesten vrijgemaakt gereformeerd zijn. Het ND was een exclusief vrijgemaakte krant.

Anno 2019 is er veel veranderd. Zo wordt er nu af en toe gewerkt op zondag en schrijft de krant regelmatig over topsport. Hoofdredacteur Sjirk Kuijper noemt de huidige identiteit van de krant christelijk-katholiek. „Katholiek in de betekenis van de Apostolische Geloofsbelijdenis. Al zijn we onze vrijgemaakte wortels niet vergeten, die hebben ons gemaakt tot wat we zijn.”

Kuijper („ik ben als enige in de hoofdredactie nog vrijgemaakt”) staat samen met adjunct-hoofdredacteur Gillissen en directeur-uitgever Rinder Sekeris –die beiden naar een hervormde gemeente gaan– aan het roer bij de krant. Zijn werkkamer biedt uitzicht op de Sint-Joriskerk. Aan de muur hangen foto’s, brieven van lezers en posters. De reproductie van Rembrandts schilderij van de verloren zoon hangt gebroederlijk naast een print met de uitspraak ”Wie glimlacht, is sterker dan wie raast.” Op het bureau brandt een kaars. „Wel een lichtelijk katholieke sfeer zo”, grapt Gillissen, die bij het gesprek aanschuift.

Oncomfortabel

Kuijper is sinds 2013 hoofdredacteur van het Nederlands Dagblad. Volgens hem heeft de krant een flinke ontwikkeling doorgemaakt. „Het ND is opgericht voor de vrijgemaakte zuil. Maar daarna is de krant ook de eerste geweest die zich afvroeg: is het de goede weg om je zo te isoleren? Er was sprake van een drang om breder gelezen te worden, de wens om het christelijke geluid in heel Nederland te laten horen.”

Langzaam veranderde de toon van de krant (zie ook kader). Niet bij alle redactieleden viel dat goed in de smaak. Saillant detail: Kuijper werd begin jaren negentig bij het ND ontslagen als kerkredacteur, omdat hij te onafhankelijk zou schrijven. „Ik schreef bijvoorbeeld over de kosten van de mannenbondsdag. Met de achterliggende vraag: waar geven kerkelijke organisaties hun geld aan uit? Dat werd blijkbaar niet gewaardeerd.”

Vandaag de dag is een kritische toon geen probleem meer. Integendeel: Kuijper moedigt het juist aan. „Laten we eerlijk zijn: het isolationisme van de vrijgemaakten heeft in het verleden haast sektarische vormen aangenomen. Ik ben blij dat we daarvan bevrijd zijn.”

Gillissen en Kuijper zien het journalistieke vak als een „aparte bediening.” Het ND is er niet om het Evangelie te brengen, vindt Kuijper. „We willen onafhankelijk berichten over christelijk Nederland, als het nodig is ook op een kritische toon.”

Wat vinden de lezers van die visie? Volgens Kuijper komen er weleens kritische brieven binnen. „Als lezers klagen over dingen die ze niet willen lezen, zeg ik: we maken de krant ook om u dingen te laten zien waar u zich misschien oncomfortabel bij voelt, maar die u wel moet weten. Al is het maar om de wereld beter te begrijpen. Het lezen van de krant kan niet alleen maar een geruststellende ervaring zijn.”

Gillissen pakt de krant van afgelopen zaterdag erbij om het voorbeeld te illustreren. Hij wijst naar de voorpagina. „Dit verhaal over mensenhandel is een typisch ND-verhaal. Geen fijn onderwerp, maar wel iets dat mensen moeten weten. Het gaat niet alleen om ons kleine landje; internationaal spelen er grote problemen.”

Grenzen

Kuijper en Gillissen vinden dat het ND zich onderscheidt door zijn zelfbewuste toon. „Kritisch als het nodig is, maar vooral opbouwend. We pleiten niet voor onnodig cynisme. We leven allemaal van genade.”

Hoe kijken de mannen dan aan tegen de soms wat denigrerende toon waarmee over reformatorische christenen wordt geschreven? In een verslag van een bijeenkomst over de Nashvilleverklaring schreef het ND over „zwarte pakken” en „gezinnen met een boel kinderen.”

Gillissen: „Ik zie dat niet als denigrerend. Ik heb zelf ook veel kinderen.” Kuijper: „Je kunt bij het verslag doen van een bijeenkomst kiezen voor de veilige weg en alleen beschrijven wat er wordt gezegd. Maar de realiteit van zo’n samenkomst is dat er een bepaalde sfeer hangt. Dan vind ik het relevant om het over zwarte pakken te hebben, omdat het contrasteerde met de evangelische christenen die aanwezig waren.”

Waarin verschilt het ND van andere kranten als Trouw en het Reformatorisch Dagblad? Kuijper, voorzichtig: „Ik denk dat het RD meer voor de zuil gemaakt wordt. De krant schrijft voor een begrensde gezindte. Wij hebben geen grenzen meer, maar een hoofdmotief: de geloofsbelijdenis.”

Met de opmerking van historicus Christoph van den Belt dat het ND moet oppassen niet te veel op Trouw te gaan lijken, heeft Kuijper weinig op. „Het idee dat je Trouw achterna gaat op het moment dat je niet meer specifiek gereformeerd bent, vind ik een miskenning van het geloof. Als er geen belijning meer is, betekent dat niet automatisch dat alles verwatert.”

Het ND heeft 24.000 abonnees. Hoe de toekomst eruit gaat zien, weet Kuijper niet. „Wellicht dat we straks doordeweeks online berichten en in het weekend met een dikke krant komen. Misschien zijn christelijke kranten straks wel op elkaar aangewezen.”

Op de redactievloer zijn de krantenpagina’s ondertussen iets voller. Het stuk over de zorg lukt vandaag niet meer. Dat gaat waarschijnlijk naar de zaterdagkrant. „Dan hebben we er ook meer ruimte voor”, nuanceert de eindredacteur. Gelukkig is er inmiddels een boer gevonden die wat wil vertellen over de gevolgen van het stikstofbeleid. „Mooi verhaal voor morgen.”

„De krant moet niet te veel op Trouw gaan lijken”

Het Nederlands Dagblad heeft zijn wortels in de Vrijmaking in 1944. Onder leiding van prof. dr. K. Schilder maken ongeveer 80.000 gereformeerden zich vrij van synodebesluiten die ze niet Bijbels vinden. Het in dat jaar opgerichte blad ”Reformatie Stemmen” gaat in 1946 samen met ”De vrije kerk”, om in 1948 de naam ”Gereformeerd Gezinsblad” aan te nemen. In 1967 wordt dat ”Nederlands Dagblad”.

De afgelopen jaren heeft het ND een flinke ontwikkeling doorgemaakt. „Eigenlijk is er vanaf de jaren zestig constant aan de krant gesleuteld”, zegt Christoph van den Belt. Hij doet voor zijn promotie onderzoek naar de geschiedenis van het ND en het Reformatorisch Dagblad.

De historicus noemt het ND het product van een theologische strijd. Op de achtergrond van de oprichting van de krant speelde de „doorgaande reformatie”; wie op zondag niet samen in de kerk zit, kan ook niet samenwerken in christelijke organisaties. Daarom vinden de vrijgemaakt gereformeerden het tijd voor een eigen dagblad.

In de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt vindt in 1967 opnieuw een kerkscheuring plaats, waardoor de Nederlands Gereformeerde Kerken ontstaan.

In dat jaar onderstreept de krant met de naamswijziging in Nederlands Dagblad er voor het hele land te willen zijn. „Dat zorgde voor spanning”, zegt Van den Belt. „Spanning tussen het eigen lezerspubliek en het verlangen een nationale krant te zijn. De krant zocht naar een juiste verhouding. Daarbij bleef het vrijgemaakte geluid aanvankelijk wel het belangrijkst.”

In de jaren tachtig en negentig komt daar langzaam verandering in. Het principe van één krant voor leden van één kerkgenootschap blijkt niet langer houdbaar. In 1992 worden de statuten gewijzigd; vanaf die tijd benoemt de krant ook journalisten die niet tot de vrijgemaakte kerk behoren.

Kerkgrenzen

Het ND wordt een meer progressieve krant, een medium waarin ruimte moet zijn voor het brede, christelijke geluid. De huidige hoofdredacteur Sjirk Kuijper spreekt van een „christelijk-katholieke identiteit.”

Wanneer de definitieve omslag van vrijgemaakt gereformeerd naar breed christelijk precies heeft plaatsgevonden, vindt Van den Belt lastig te zeggen. „Dat is vloeiend gegaan. De wereld is veranderd. Religie heeft een minder prominente plek in de samenleving dan vroeger. Dat heeft zijn invloed op de krant; er ligt meer nadruk op samenwerking onderling.”

Volgens de historicus is hier sprake van een verschil met het RD. „Kerkgrenzen zijn voor het RD belangrijker. Er is een duidelijke achterban. Voor het ND zijn die grenzen minder belangrijk, ze willen verbinden.”

Er schuilt een mogelijk gevaar in die opstelling, aldus Van den Belt. „Het ND moet uitkijken dat ze in de toekomst niet te veel op Trouw gaat lijken. Voor nu is er een duidelijk verschil. Trouw heeft veel aandacht voor religie, maar de meeste journalisten hebben geen uitgesproken religieuze achtergrond. Bij het ND is dat anders. Voor het onderscheid is het belangrijk dat dit zo blijft.”