Al een aantal weken demonstreren honderdduizenden Hongkongers tegen een wetsvoorstel dat uitlevering van verdachte criminelen aan China mogelijk maakt.

Behandeling van het wetsvoorstel is inmiddels opgeschort, maar dat gaat de betogers niet ver genoeg: het moet helemaal van tafel. Ook onschuldige Hongkongse burgers lopen namelijk het risico te worden uitgeleverd aan China, zodra die zich kritisch uitlaten over de machthebbers daar. Daarmee druist de wet in tegen de exclusieve rechtspositie van Hongkong binnen de Chinese staat.

De stadsregio maakt weliswaar deel uit van de Chinese Volksrepubliek, maar heeft daarbinnen een speciale status, die van Speciale Bestuurlijke Regio (SAR). Dat is zo geregeld tussen Groot-Brittannië en de Chinese leiders. Op de datum van overdracht van de toenmalige Britse kroonkolonie aan China, 1 juli 1997, werd deze SAR-status een feit.

Na terugkeer van Hongkong in de Volksrepubliek zou China het model van ”één land, twee systemen” gaan eerbiedigen. Hongkong mocht op grond daarvan tot 2047 zijn eigen, op westerse leest geschoeide rechtsspraak, bestuur en economisch model handhaven, en werd zo binnen de Volksrepubliek een unieke enclave.

Met die uitleveringswet zouden de klauwen van de Chinese machthebbers toch weer greep krijgen op de Hongkongse burgers, en daartegen verzetten de demonstranten zich fel.

Dat het hun ernst is, lieten ze de afgelopen dagen zien: almaar grimmiger werden de protesten. Op de gedenkdag van de historische overdracht, maandag 1 juli, bestormde een groep relschoppers zelfs Hongkongse parlementsgebouw.

Steeds gewelddadiger werd ook het politie-optreden tegen de demonstranten. Zo zelfs, dat het voor activisten een extra argument is om door te gaan met hun acties: de Hongkongse politiemacht heeft zich in hun ogen ontpopt als een groep verraders in dienst van Peking.

Ook de hoogste bestuurder van Hongkong, Carrie Lam, heeft het verbruid bij de betogers. Zij typeerde hen als „relschoppers” en maakte daarmee de (tot dan toe) vreedzame demonstraties tot strafbaar gedrag.

Maar zo gemakkelijk laten de betogers zich niet pakken. Geleerd van demonstraties in het verleden, hebben de prodemocratische activisten –bekend als de ”Paraplubeweging”– een nieuwe strategie bedacht, die het beste is te typeren als: beweeglijk, zonder prominente leiders en van onderop georganiseerd. Op deze manier hopen de betogers uit handen van de autoriteiten te blijven.

Het (zoveel mogelijk) ontbreken van zichtbaar leiderschap moet voorkomen dat de protestbeweging voortijdig wordt ‘onthoofd’. Het ondermijnen van protesten door de leiders op te pakken, is in China een beproefde methode.

Verborgen leiderschap in combinatie met snel organiseren en mobiliseren is mogelijk dankzij het gebruik van online platforms. Uitwisseling van ideeën, plannen maken, strategieën bedenken en informatie doorgeven, gebeurt zoveel mogelijk via de sociale media, waarbij deelnemers zoveel mogelijk anoniem proberen te blijven. Het gebruik van prepaid simkaarten is om die reden populair.

”Wees creatief” is een andere richtlijn voor deelnemers. Inmiddels is er een compleet ABC in gebarentaal ontwikkeld, waarmee betogers elkaar in de mensenmassa bijpraten en instrueren. Verder zijn er pop-up-marktkramen (ze verdwijnen even snel als dat ze opduiken) waar deelnemers helmen, maskers, flesjes water en antipepperspraymiddelen krijgen uitgedeeld. Vooral op het belang van maskers wordt gehamerd: deelname aan de acties kan je tot in lengte van dagen achtervolgen, zodra de Chinese justitie je in het oog heeft gekregen.

Onzichtbaarheid wordt door veel burgers op prijs gesteld. Op de achtergrond zijn veel meer mensen betrokken bij de protesten, beweren activisten. Zo prijzen ze taxichauffeurs die hun gratis ritjes aanbieden.