Het gaat de christelijke partijen voor de wind in de formatieonderhandelingen voor nieuwe provinciebesturen. Een tussenstand van de provincies waar ChristenUnie en SGP nog in de race zijn.
De afgelopen vier jaar nam de SGP alleen in Zeeland deel aan het bestuur, nu zou dat zomaar in veel meer provincies kunnen gebeuren. In Zeeland, Gelderland en Overijssel zit de partij aan de onderhandelingstafel. In Flevoland zou de SGP kunnen aanschuiven en zo de mogelijke coalitie aan een meerderheid helpen. Ook in Zuid-Holland is deelname nog niet helemaal uitgesloten. Zo bestaat er in vijf provincies de kans dat de SGP gaat besturen.
Ook met de ChristenUnie gaat het goed. Zat ze tot maart 2019 nog in vier provinciebesturen, nu is de partij in zeker zes provincies nog in de race. In Gelderland, Utrecht, Overijssel, Drenthe, Groningen en Flevoland zitten CU’ers aan de onderhandelingstafel. Ook in Zuid-Holland werd er naar CU gekeken, maar daar hield de partij de boot af.
Traag
De formaties in de provincies willen nog niet echt vlotten. Ruim twee maanden na de Provinciale Statenverkiezingen is er nog in geen enkele provincie een akkoord gesloten. Na de verkiezingen in 2011 was er in negen van de twaalf provincies binnen een maand een akkoord gesloten. Ook in 2015 kreeg een aantal provincies dit voor elkaar.
Nu gaan de formaties traag, mede door de grote verkiezingswinst van nieuwkomer Forum voor Democratie. Op meerdere plekken nam FVD deel aan de verkennende gesprekken, maar haakte om diverse redenen toch af. Daardoor zijn er in veel provincies vijf of zelfs zes partijen nodig om tot een meerderheid te komen. In dit versnipperde landschap is het tijdrovend om tot een akkoord te komen waar elke partij tevreden mee is.
Voor kleinere partijen, zoals ChristenUnie en SGP, biedt de versnippering kansen om tot de coalitie toe te treden. Beide partijen blijken in veel provincies bereid om in ieder geval deel te nemen aan de onderhandelingen. In Flevoland verloor de SGP een zetel, maar de eenmansfractie zou de andere formerende partijen aan een meerderheid kunnen helpen. Zo kan een kleine fractie toch een grote rol spelen.
SGP in coalitie
In Zeeland blijft het bestuur van de provincie waarschijnlijk intact. CDA, SGP, VVD en PvdA zijn in onderhandeling over het coalitieakkoord.
De grote winnaar bij de verkiezingen was de nieuwe partij FVD, die vijf zetels kreeg. Deze partij mocht ook aanschuiven bij de besprekingen, maar na een gespreksweek concludeerden de andere partijen dat de inhoudelijke en ideologische verschillen met FVD te groot zijn. Het klimaatbeleid was volgens preformateur Ard Schenk (CDA) een „zeer prominente factor” in het afbreken van de gesprekken met FVD. Zo is de partij van Baudet tegenstander van windmolens, terwijl de andere formerende partijen daar minder kritisch op zijn. Ook bleek Forum op veel terreinen geen uitgewerkte standpunten te hebben, wat onderhandelen moeilijk maakte.
CDA, SGP, VVD en PvdA onderhandelen nog over het te vormen coalitieakkoord. Deze vier partijen hebben 20 van de 39 zetels in Zeeland. Als de onderhandelingen slagen, zal SGP’er Harry van der Maas opnieuw gedeputeerde worden, net als Jo-Annes de Bat (CDA).
CU en SGP in beeld
In Zuid-Holland is het nog spannend. FVD, CDA en VVD kwamen tot een akkoord op hoofdlijnen, maar hebben geen meerderheid in Provinciale Staten. Het rechtse blok is nog op zoek naar een extra coalitiepartner. Vorige week dinsdag peilde informateur Hans Wiegel (VVD) bij de andere partijen wat de mogelijkheden zijn. Nog drie zetels zijn er nodig om een meerderheid in de 55-koppige Staten te hebben.
Afgelopen week bleek dat PvdA, GroenLinks, SP, D66 en Partij voor de Dieren weinig animo hebben om het rechtse bestuur aan een meerderheid te helpen. Daarom werd er vooral gekeken naar de gezamenlijke fractie van ChristenUnie en SGP, die vijf zetels heeft. „We willen geen nee zeggen, maar kunnen ook nog geen ja zeggen”, zei voorman Jacco Schonewille (CU) woensdag tegen het Algemeen Dagblad. Vrijdag werd echter bekend dat de christelijke partijen niet gaan aanschuiven bij VVD, CDA en FVD. Deelnemen aan een bestaand blok is nooit een optie, vond CU-voorman Jacco Schonewille. In dat geval zou een gelijkwaardig vertrekpunt ontbreken, aldus Schonewille.
CU en SGP alleen samen
Een brede coalitie van zes partijen. Zo zou het bestuur in Gelderland eruit moeten zien, volgens informateur Mark Boumans. VVD, CDA, PvdA, GroenLinks, ChristenUnie en SGP; ze praten allemaal mee over het coalitieakkoord. Forum voor Democratie, de tweede partij in Gelderland, valt voorlopig buiten de boot.
ChristenUnie en SGP hebben aangegeven dat ze samenwerken en wellicht samen één gedeputeerde zullen leveren. De partijen willen dan ook alleen gezamenlijk deelnemen aan het bestuur. De ChristenUnie haalde vier zetels, de SGP drie. De SGP zat voor het laatst in de periode 2001-2003 in het provinciebestuur van Gelderland.
De zes partijen hebben gezamenlijk een ruime meerderheid in Provinciale Staten; 33 van de 55 zetels. Zonder de ChristenUnie en de SGP valt die meerderheid weg.
De acht Statenleden van Forum komen dus waarschijnlijk in de oppositie terecht. Informateur Boumans sprak wel met FVD, maar kwam tot de conclusie dat een coalitie zonder deze partij meer kans van slagen heeft.
CU volop in de race
In Utrecht schoof het CDA uiteindelijk toch aan de formatietafel. Daardoor zijn nu vijf partijen aan het onderhandelen over een akkoord. Het CDA twijfelde of het PvdA, ChristenUnie, GroenLinks en D66 aan een meerderheid moest helpen. „Er wordt te weinig rekening gehouden met de rechtse kiezer”, meende CDA-leider Derk Boswijk. Uiteindelijk besloot hij toch om aan de gesprekken deel te nemen.
De ChristenUnie boekte in Utrecht een zetel winst, waardoor ze nu vier zetels in Provinciale Staten heeft. In de vorige bestuursperiode vormden CDA, VVD, D66 en GroenLinks de coalitie. De VVD wilde alleen meepraten over een akkoord als ook het CDA zou aanschuiven. Dat werd informateur Bram van Ojik (GroenLinks) te gortig. „Formeren is een selectieproces.” Uiteindelijk sloot dus alleen het CDA aan. De vijf partijen zijn nog in gesprek om tot een akkoord te komen. Vorige week organiseerden deze partijen een gesprek tussen politici en burgers om input te vragen voor het coalitieakkoord.
De ChristenUnie zat voor het laatst in de periode 2007-2011 in het provinciebestuur in Utrecht.
CU en SGP praten mee
Lang was Forum voor Democratie in de race voor een plek in het provinciebestuur van Overijssel. Maar vorige week woensdag presenteerde informateur Bart Krol zijn advies, waar FVD toch buiten de boot viel. Een coalitie met CDA, VVD, PvdA, ChristenUnie en SGP lijkt Krol de beste optie. Het nieuwe bestuur moet volgens hem „op zoek naar het midden, maar goed kijken naar de flanken.” Daarmee doelde hij nadrukkelijk op FVD, dat ondanks de grote verkiezingswinst toch in de oppositie terecht dreigt te komen.
De vorige informateur, Geert Jansen, stelde nog een coalitie voor met FVD, maar dat wilde de PvdA niet. Na een nieuwe gespreksronde, nu onder leiding van Krol, komt Forum niet meer in het advies voor.
De SGP heeft twee zetels in Provinciale Staten van Overijssel, de ChristenUnie vier. De ChristenUnie maakte in de vorige bestuursperiode ook al deel uit van het bestuur. De SGP was in de periode 2011-2015 voor het laatst coalitiepartij. De formerende partijen hebben 25 van de 47 zetels, waardoor deelname van zowel ChristenUnie als SGP cruciaal is.
Ook hier zijn er kansen
In Drenthe zit de ChristenUnie om de tafel met vier andere partijen om tot een akkoord op hoofdlijnen te komen. Samen met VVD, CDA en GroenLinks hebben ze een meerderheid in Provinciale Staten. Forum werd uitgesloten van deelname, al deed voorman Hendrikus Velzing nog een handreiking door aan te geven dat zijn partij best wil meewerken aan de energietransitie.
De ChristenUnie was ook in de vorige bestuursperiode onderdeel van de coalitie.
In Groningen zit de ChristenUnie met vijf andere partijen aan de formatietafel. Ook in de vorige periode was de CU onderdeel van het provinciebestuur.
Vier partijen zijn er overgebleven in Flevoland: FVD, VVD, CDA en CU. Samen vormen ze echter geen meerderheid in Provinciale Staten. Daarom is nog steun nodig van een andere partij. De CU heeft drie zetels. In de vorige bestuursperiode mocht de CU halverwege aanhaken, nadat het college was gevallen. De SGP heeft een zetel verloren, maar zou als eenmansfractie de andere partijen aan een krappe meerderheid kunnen helpen.
