Karen Young van het American Enterprise Institute deed onlangs enkele suggesties over de mogelijke achtergronden bij deze onverkwikkelijke affaire. Moest Khashoggi verdwijnen omdat hem een democratie voor ogen stond die werd geleid door de moslimbroeders? Was hij zonder het te beseffen een pion geworden van de Turkse regionale ambities, of wist hij gewoon te veel over het verleden van zijn eigen Saudische vaderland?

Lawrence Wright is de auteur van het boek ”The looming tower. Al-Qaida and the road to 9/11”. Het boek wordt beschouwd als een standaardwerk en maakt de keten van gebeurtenissen inzichtelijk die tot de terroristische aanslagen van 9 september 2001 in New York zouden leiden. Osama bin Laden, die al-Qaida zou stichten, speelt in dit drama uiteraard de hoofdrol.

Lawrence Wright vermeldt in zijn boek echter tevens een van Osama’s beste vrienden, die zijn ambitie deelde om „een islamitische staat op te richten.” Deze vriend was Jamal Khashoggi, die nu het centrum vormt van een internationale diplomatieke crisis. Het leven van Khashoggi blijkt episodes te bevatten die doen denken aan een spannend geschreven thriller, maar dan wel een met her en der onmiskenbaar duistere kanten.

Heilige oorlog

In Saudi-Arabië raakte hij bevriend met prins Turki al-Faisal, die van 1977 tot 2001 het hoofd was van de Saudische veiligheidsdienst. De voormalige Sovjet-Unie viel in 1979 Afghanistan binnen en vanuit de hele Arabische wereld stroomden jongeren toe om hier hun heilige oorlog of jihad te strijden. Prins Turki al-Faisal werd algemeen beschouwd als de architect van dit beleid en Khashoggi, die diens vertrouweling was, moet op de hoogte zijn geweest van veel details. Hij zou zelf ook naar Afghanistan afreizen, waar hij onder anderen al-Qaidaleider Osama bin Laden interviewde.

In mei 1988 verscheen er van hem een artikel in de Saudische krant Arab News met als kop ”Arabische jongeren vechten schouder aan schouder met de moedjahedien”. Met deze laatste term werden de jihadisten bedoeld die later de kern zouden gaan uitmaken van al-Qaida.

De vraag is in hoeverre Khashoggi later in zijn leven afstand had genomen van de ideologie van al-Qaida. Na de aanslagen van 2001 in New York bleek uit zijn artikelen dat hij in elk geval begrip kon opbrengen voor de daders. Hij weet de aanslagen aan het Amerikaanse beleid in het Midden-Oosten, en in 2011 treurde hij over de dood van Osama bin Laden, die in mei dat jaar werd gedood in Pakistan.

Gezichtsverlies

The Arab Weekly publiceerde onlangs een analyse over Khashoggi waarin uitgebreid werd verwezen naar diens verleden, dat wellicht sleutels bevat voor het heden. Khashoggi wordt in dit artikel onder meer „een agent van de veiligheidsdiensten” genoemd, „die zich voordeed als journalist.

Er zijn aanwijzingen dat Turkije en de Verenigde Staten momenteel hun best doen om voor de verdwijning van Khashoggi een verklaring te presenteren die de Saudische autoriteiten voor gezichtsverlies zal behoeden. Dit zou kunnen betekenen dat we nooit werkelijk zullen weten wat zich op 2 oktober heeft afgespeeld op het Saudische consulaat in Istanbul.

Vaststaat dat Khashoggi een politieke islamist was die de ideeën van de moslimbroeders omhelsde en die nooit een voorstander is geweest van een pluralistisch en liberaal staatsmodel zoals we dat in het Westen kennen.