Een stuk of twintig, zo veel mensen verwacht Frau Moggli in het zaaltje van hotel-restaurant Rieschenwirt in Freilassing. Het pand is van 1520, de muren hangen vol met oude foto’s waarin jonge mannen in lederhosen een litermaat bier heffen. De maaltijd is vers en de sfeer gemoedelijk.

Lees ook

Bondsdagvoorzitter vreest politieke aardschok

De rechts-populistische AfD (Alternative für Deutschland) houdt een lokale bijeenkomst. Die lijkt niet op het cliché dat je zou verwachten: woedende Duitsers die zich tegen vluchtelingen keren. Nee, het gaat om pensioenen, bijbetalen voor de zorg en „wat ze allemaal aan het doen zijn, daar in Berlijn.” De Duitse hoofdstad is hier mentaal nog verder weg dan de 700 kilometer afstand al aangeeft.

Verloofdes

Freilassing is niet de mooiste stad van Beieren, maar misschien wel typerend voor de deelstaat: een beetje bergachtig, een beetje oud, een beetje bedaagd. De echte industriële wonderen zie je elders, maar ook de vluchtelingen, die bij elke Duitse verkiezingen een item zijn, ontbreken hier. „Vooral de mensen in Oost-Beieren, bij Passau en Deggersdorf, zijn bang. Die hebben de colonnes voorbij zien trekken in 2015”, zegt Leopold Lustinec (86) uit Bad Tölz, die hier vakantie viert.

De hotelkamer van dertig euro kan hij net betalen. Van zijn maandelijkse 900 euro pensioen gaat driekwart op aan huur, energie, zorg en vervoer. Het verhaal van de kleine, schriele baas met pet staat haaks op de Beierse welvaart, die zich elders uit in monsterachtige auto’s en buitenproportionele huizen.

Lustinec werd geboren in wat nu weer Tsjechisch Sudetenland is. Hij moest in 1945 met een rugzak uit Trutnov vluchten, voor de communisten en de wraak van boze burgers, was zijn leven lang technisch tekenaar en is vrijgezel gebleven. Hij zag drie verloofdes sterven. „Eentje kreeg de parachute niet open, een andere viel van een berg en de derde werd doodgereden; toen heb ik het maar opgegeven.”

Bulderend

Verkiezingen, dat is altijd een beetje demagogie. Ook hier, in Beieren, waar zondag wordt gestemd voor het parlement van de deelstaat. Andreas Winhart, AfD-kandidaat voor de Landtag, begint bij het begin van zijn toespraakje hard te snuiven: „Vindt u het hier ook niet wat klam, wat muf?”

Het publiek, veel echtparen van middelbare leeftijd, stemt wat onzeker toe. „Ja beste mensen, u ruikt het angstzweet van de CSU!” Die zit, bulderend gelach. En nog maar een rondje ”naturtrüb Bier”.

Winhart heeft een punt. De Beierse zusterpartij van de CDU staat in de peilingen op 32 procent en dat is meer dan 15 punten verlies vergeleken bij de Beierse verkiezingen van 2013. De CSU-kiezers lopen in kleinen getale naar groen (Bündnis ’90-Die Grünen) en de AfD, maar vooral naar de Freie Wähler. Die gemeenschappen van vrije kiezers vormen samen de bundeling van lokale partijen in Beieren. Het is de grote, onbekende factor van deze stembusgang.

Als de CSU het alleenvertoningsrecht moet opgeven en toch met een andere partij moet regeren, dan maar deze club: liberaal tot conservatief, lokaal geworteld en met een warm hart voor de motor van economisch Duitsland: het midden- en kleinbedrijf.

Winhart komt uit Rosenheim, is 35, vrijgezel, houdt van zeilen, jacht en bergsport en komt voort uit de koepel van rooms-katholieke studentenverenigingen. Met zijn humor en magere gestalte komt hij niet over als de typische rechtse houwdegen. Net zomin als Jens Soschnowski (43). De landpachter uit Bad Reichenhall wil ook het Beierse parlement in. Beiden benadrukken: de echte vluchteling is welkom, de gelukszoeker moet wegwezen.

Ze zijn geen vreemdelingenhater, zeggen ze. Soschnowski heeft een Servische vrouw en Karl George Halbritter, de lokale man van de AfD, werd tijdens het lesgeven aan ”Asylanten” zelfs verliefd op een Braziliaanse. De AfD staat op 14 procent.

„De CSU in Beieren is moegestreden, en voert nauwelijks campagne. Ze willen vooral geen fouten maken en doen dan dus maar niets. Het is ook de vanzelfsprekendheid van de macht, van een partij die altijd alleen bestuurt. Vrijwel elk AfD-lid komt uit de CSU.”

Voor Halbritter is een zwart-groene regering (CSU en Groenen) het spookbeeld. „Dat past niet bij de blauw-witte hemel die ook de Beierse vlag kleurt.” De CSU heeft dom geopereerd in Berlijn, vindt hij. „Horst Seehofer heeft als minister van Binnenlandse Zaken ruzie gemaakt met bondskanselier Merkel en moest bakzeil halen. Dat vinden ze in zijn heimat niet leuk. Populair was hij al langer niet, iedereen weet dat hij uit de linkerhoek komt.”

Luthers

De Beierse premier Markus Söder is al helemaal niet populair, hier in de Alpenstreek van Oberbayern. Hij komt uit het noorden, Frankenland, en is evangelisch-luthers, „al merk je daar niks van”, zegt Halbritter. „Söder dient alleen Söder”, vult Soschnowski aan.

Hij is een tevreden man want de twee leuzen waar hij de hand in had, doen het op posters bijzonder goed. ”De AfD doet gestand wat de CSU belooft”, dat hakt erin. Maar nog slimmer is een prachtig panorama van een bergstadje, met een witte tekst op een strakblauwe hemel: ”Franz Josef Strauss had niet op de AfD gestemd; hij zou haar hebben opgericht”.

Het is een vondst. Want ”FJS” is in Beieren bijna heilig. CSU-keizer Strauss (1915-1988) heerste tientallen jaren in Beieren, was vaak Duits minister en kanselierskandidaat. Zijn trucs, vriendjespolitiek en botte omgangsvormen zijn vergeten, de man die de deelstaat letterlijk belichaamde is nu een mythe, een symbool van een geïdealiseerd verleden. De AfD wil zijn beeltenis dolgraag annexeren.

Erfenis

De panoramische foto is van Berchtesgaden. Dat stadje van bijna 8000 inwoners ligt aan de voet van de ruim 2800 meter hoge, driekoppige Watzmann. De AfD krijgt er niet echt voet aan de grond.

Soschnowski maakte ruzie met CSU-burgemeester Franz Xaver Rasp, die kraampjes en pamflettenacties van de partij verbood. De AfD schreeuwde van onrecht en democratisch tekort, maar hoofdredacteur Ulli Kastner van de lokale krant Berchtesgadener Anzeiger begrijpt het wel, bij alle journalistieke onafhankelijkheid en vrijheid van meningsuiting. „Berchtesgaden heeft natuurlijk een speciale klank. Hier woonde Hitler op de Berghof, van 1928 tot 1945, de hele nazitop zat op die Obersalzberg. Dan ga je geen olie op de golven gooien.”

Het stadje is aan drie kanten omgeven door bergen en Oostenrijk. „Dat speelt hier veel meer. Duitse investeringen zijn er nauwelijks, maar de buren bouwden het enorme Hotel Edelweiss midden in de stad. Dat brengt banen en beweging, maar ja, wat jullie Hollanders met de Belgen hebben, hebben wij met de Oostenrijkers. We lijken op elkaar in taal en cultuur en dat schuurt dan juist.”