Militairen marcheren over het uitgestrekte kazerneterrein in Schaarsbergen. Rode baretten op de Oranjekazerne. Links en rechts staan legervoertuigen paraat. De 11 Luchtmobiele Brigade levert haar bijdrage aan vrede en veiligheid. In Mali, in Irak, op Curaçao.

Korporaal Jeffrey –„geen achternaam”– pakt in het gras een zandkleurig koffertje uit. „Mijn beautycase”, grijnst de verkenner van het Brigade Verkennings Eskadron (BVE) van Luchtmobiel. Het koffertje bevat twee oplaadbare drones, een afstandsbediening en een beeldscherm.

Jeffrey pakt de Black Hornet, schudt een keer met zijn hand en start zo het motortje. Even later hangt de piepkleine, zwarte horzel in de lucht. Fluisterzacht. „Op 7 meter afstand is hij niet meer te horen, vanaf 30 meter niet meer te onderscheiden”, legt Jeffrey uit. Zeker niet tegen de zon in.

Defensie zet de minuscule helikopters –rotorspanwijdte 12 centimeter– in om op korte afstand verkenningen uit te voeren en inlichtingen te verzamelen. Om de sterkte –en zwakte– van de vijand haarscherp in beeld te brengen bijvoorbeeld.

Nieuwste wapen

De PD-100 Black Hornet van de Noorse fabrikant Prox Dynamics is het nieuwste wapen van de krijgsmacht. De minidrone kan 23 minuten lang op een afstand van maximaal 1,5 kilometer ongezien vijandelijke troepen bespieden. „Met deze drone hebben we extra oogjes in het terrein.”

In de snuit van de minuscule, gps-gestuurde drone zitten drie HD-camera’s –„de kleinste ter wereld”– voor het maken van foto’s én video’s. De Black Hornet, met de omvang van een flinke libelle, stuurt de opnames rechtstreeks naar een beeldscherm (10 bij 15 centimeter) van de drone-operator. „We kunnen live meekijken.”

Eén camera blikt recht vooruit, één camera schuin omlaag, één camera loodrecht naar beneden én een klein stukje achteruit. De drie beelden overlappen elkaar, maar het beeldscherm kan slechts één camerapositie tegelijk op het scherm toveren. Het onbemande toestel is in staat om op pakweg 20 meter afstand een kentekenbord te onderscheiden.

De Black Hornet biedt militairen een aantal belangrijke voordelen, in vergelijking met bijvoorbeeld verrekijkers. Een drone heeft geen last van bomen en struiken die het zicht belemmeren. Verkenners kunnen met de drone even ergens om een hoekje kijken. Of de ramen aan de achterkant van een verdacht pand observeren. Of een blik werpen achter een heuvelrug.

Verrassingen uitsluiten

„Met deze drone hoeven we de vijand niet langer zelf gevaarlijk dicht te naderen”, legt korporaal Jeffrey uit. „We gooien gewoon de drone de lucht in.” Verkenners kunnen daarmee verrassingen uitsluiten. Gemakkelijker en veiliger. „De Black Hornet kan op het slagveld het verschil maken tussen leven en dood”, vult woordvoerder Erik Morren van Luchtmobiel aan.

Verkenningseenheden van de landmacht, het Korps Mariniers en het Korps Commandotroepen (KCT) kunnen de Black Hornet binnenkort toevoegen aan hun wapenarsenaal. Op dit moment beschikken alleen drie verkenningseenheden van de Luchtmobiele Brigade over de geavanceerde drone. Nachtzichtkijkers voor de onbemande vliegmachientjes zijn onderweg.

Defensie schaft „tientallen” Black Hornets aan. Het exacte aantal is officieel niet bekend. Ook het prijskaartje is zo ongeveer staatsgeheim. Op internet circuleren echter prijzen van 30.000 tot 40.000 euro voor de Black Hornet. Morren haalt zijn schouders op. „Dat is een groot bedrag. Maar als je daarmee een mensenleven kunt redden, is geld minder belangrijk.”

De aanschaf van drones voor een paar tientjes bij Intertoys is voor de krijgsmacht geen optie, reageert korporaal Jeffrey resoluut. Een legerdrone dient robuust te zijn. En vooral stil. „De vijand ziet ons al aankomen met zo’n lawaaiig ding van Intertoys.” Verder moet een defensiedrone beschikken over een beveiligde digitale datalink om beelden door te sturen. Hacken is daardoor lastig.

Nadelen

Harde wind kan de minidrone aan de grond houden. Bij windkracht 6 of meer is het verstandiger om niet te vliegen. De militaire drone is daarentegen prima bestand tegen stof en regen.

De Black Hornet, inmiddels een aantal jaren op de markt, heeft zijn diensten bewezen bij onder andere het Britse, Amerikaanse, Noorse en Duitse leger. In Afghanistan bijvoorbeeld. Wereldwijd zijn er dik 3000 verkocht. Kinderziektes doen zich daardoor niet een-twee-drie voor. „We kopen van de plank.” Aanschaf in Nederland is in een stroomversnelling terechtgekomen, nadat Den Haag extra geld steekt in Defensie.

Een drone-operator bestuurt de Black Hornet met een afstandsbediening in één hand. Een fluitje van een cent. Na drie dagen kan elke militair met de microdrone aan de slag. Korporaal Jeffrey, opgeleid door de Noorse fabrikant, traint nu zelf collega’s. „De Black Hornet vliegt gemakkelijker dan bijvoorbeeld de ScanEagle. Die drone crasht nog weleens op de harde grond.”

De Black Hornet kan maximaal 23 minuten lang in de lucht blijven. Bij tegenwind neemt de vliegtijd af. Het opladen kost 40 minuten. Na 20 tot 25 minuten bevindt de accu zich al op 90 procent van zijn capaciteit. Elke set bestaat uit twee drones. „Daarmee kunnen we continu vliegen”, zegt Morren. „Als de ene leeg is, is de andere opgeladen.” Raakt de batterij uitgeput, dan keert de drone terug naar z’n thuisbasis. Volautomatisch. Bij de landing valt het motortje 20 centimeter boven de grond uit. Ook al automatisch.

Observeren

Luchtmobiel heeft de Black Hornet onlangs ingezet bij een oefening in Gerolstein, Duitsland. Korporaal Jeffrey stuurde zijn drone de lucht in om vijandelijke troepen, verschanst in een pand, te observeren. De omvang van de buit viel tegen. „Eén man en één voertuig.” Toch handig om te weten.

Operationele Inzet van de minidrone in missiegebieden is een kwestie van tijd, verwachten Jeffrey en Morren. „Misschien vliegt hij al wel in Mali.” Niet lang meer. Het kabinet trekt de stekker uit de missie.

Korporaal Jeffrey geniet van z’n vliegerij. „De uitdaging is om met de drone een vijandelijk doel zo dicht mogelijk te naderen en zo goed mogelijk in beeld te brengen.” De Black Hornet vliegt laag over. Zacht zoemend.

Van piepklein tot supergroot

De krijgsmacht krijgt binnen twee, drie jaar de beschikking over vier verschillende types drones. Van piepklein tot supergroot. De Black Hornet voor korte vluchtjes, de Raven voor middellange vluchten, de ScanEagle voor nog grotere en de MQ-9 Reaper voor langdurige vluchten.

De Koninklijke Landmacht en het Korps Mariniers maken gebruik van de Raven mini-UAS. Het onbemande verkenningssysteem (één grondstation met drie toestellen) wordt gelanceerd met de hand. De Raven komt ook regelmatig in actie voor politie en justitie.

De inlichtingeneenheid van de Koninklijke Landmacht, Jistarc, zet de X-200 ScanEagle in om verkenningen uit te voeren en inlichtingen te verzamelen. De ScanEagle (één grondstation met zes analoge of drie digitale toestellen) wordt gelanceerd met een katapult.

Luchtmacht krijgt vier Reapers

De Koninklijke Luchtmacht schaft vier onbemande verkenningsvliegtuigen aan. De MQ-9 Reapers kunnen in de zomer van 2020 aantreden op de Vliegbasis Leeuwarden.

Defensie rust de 11 meter lange gps-geleide toestellen vooralsnog niet uit met wapens. De drones krijgen de taak om inlichtingen te verzamelen. De luchtmacht kan de onbemande gevaartes –desgewenst– voorzien van 1700 kilo aan wapens, zoals AGM-114 Hellfire-raketten en GBU-38 Joint Direct Attack Munitions (JDAM).

Plannen voor de aanschaf van de Reapers dateren al van 2013. Door bezuinigingen belandden de plannen echter in de ijskast. Het kabinet ziet nu mogelijkheden om de Reapers versneld aan te schaffen, door een extra investering van 400 miljoen euro in de krijgsmacht.

De behoefte aan de MQ-9 is „onverminderd groot”, schreef staatssecretaris Barbara Visser (Defensie) vorige week aan de Kamer. „Deze behoefte hangt samen met het grote belang van actuele, gedetailleerde en verifieerbare inlichtingen tijdens militaire operaties.”

De luchtmacht brengt de vier Reapers onder bij het 306-squadron (in oprichting). De toestellen, uitgerust met foto-, film- en nachtzichtapparatuur, kunnen bij buitenlandse missies vanaf grote hoogte registreren wat zich op de grond afspeelt. Inzet in Nederland is ook denkbaar. Bijvoorbeeld bij een dreigende dijkdoorbraak of voor het verzamelen van informatie bij rampen.

De MQ-9-toestellen kunnen 24 uur per dag onder vrijwel alle omstandigheden opereren. Het grondstation op de Vliegbasis Leeuwarden kan de Reapers in alle hoeken en gaten van de wereld aansturen. Behalve op de Noord- en Zuidpool, omdat daar gps-dekking ontbreekt. Voor de besturing van een Reaper zijn slechts twee man op Leeuwarden nodig. En een handjevol op locatie om het toestel vliegklaar te maken.

Analisten van het 306-squadron lopen zich warm. Op de Vliegbasis Leeuwarden analyseerden zij vorige week livebeelden van drones die deelnemen aan de strijd van de internationale coalitie tegen terreurgroep IS in het Midden-Oosten.

serie Drones

Deel 5 in een serie over drones. Maandag deel 6: ethische vragen rond militaire drones.