Iran wordt opnieuw paria

Dit is waar Israël vooral op hoopt. Jarenlang was Iran uitgestoten uit de wereldgemeenschap. Zo was er geen onderlinge handel mogelijk.

Dat trok een zware wissel op het land. Totdat in 2015 alles veranderde. Vier grootmachten (de VS, de EU, China en Rusland) aangevuld met Duitsland sloten toen een deal met Iran. Deze vijf stopten met hun sancties tegen Iran. Op zijn beurt stopte Iran met zijn nucleaire activiteiten. Althans, dat was de afspraak.

Maar Israël heeft nooit geloofd dat Iran écht was gestopt. Iran was en bleef staatsvijand nummer één.

Ook de Amerikaanse president Trump heeft zijn twijfels over Irans betrouwbaarheid. Hij denkt er serieus over om de deal met Iran op te zeggen. Binnen tien dagen neemt hij daar een besluit over. Israël oefent nu extra druk uit op de VS om inderdaad te stoppen met de deal.

Als Trump dat doet –en die kans is groot– komt Iran opnieuw op de sanctielijst van de Amerikanen terecht. Dat zal natuurlijk niet betekenen dat Iran dan zal stoppen met nucleaire activiteiten – integendeel. Om Iran zónder akkoord zover te krijgen, zal grover geschut vereisen.

Het ontbinden van het akkoord kan het begin zijn van een escalatie. Maar ook het begin van verdere verwarring. Want als de VS uit het akkoord stappen, zullen de EU, China en Rusland dat voorbeeld waarschijnlijk niet volgen.

Contact Israël en Arabieren

Mocht president Trump het akkoord met Iran overeind houden, zal dat ongetwijfeld een ander proces versnellen: dat van toenadering tussen Israël en Arabische landen, met Saudi-Arabië voorop. Dat is al een tijd gaande, om vooral één belangrijke reden: het sjiitische Iran is zowel de aartsvijand van Israël als van de soennitische landen in het Midden-Oosten, met Saudi-Arabië als belangrijkste vertegenwoordiger.

Die toenadering zal doorgaan, ook als Trump het akkoord opzegt. Nu al zijn daar bijzondere resultaten van te zien. Maandag kwam naar buiten dat de invloedrijke Saudische kroonprins Mohammed bin Salman vindt dat de Palestijnen de Amerikaanse vredesvoorstellen moeten slikken, of anders hun mond houden. Hij zei dat tegen leiders van –nota bene– Joodse organisaties in de VS. In het geheim worden de banden tussen Saudi-Arabië en Israël al jaren aangehaald, maar dit soort taal blijft opzienbarend.

Op dit moment zijn de Amerikanen nog tussenpersoon tussen Israël en de Arabieren. Maar mochten de VS het Iran-akkoord overeind houden, dan kunnen Israël en de Arabische wereld het prima samen uitzoeken.

De Palestijnen, die officieel zo belangrijk zijn voor de Arabische landen, doen er als het erop aankomt toch minder toe voor Saudi-Arabië en zijn bondgenoten.

Israël opent aanval op Iran

Deze mogelijkheid is, als enige van deze vijf scenario’s, op korte termijn niet erg reëel. Gelukkig maar, want een grootscheepse, frontale aanval op Iran is catastrofaal.

Het zou een grootschalige oorlog tussen twee grootmachten in de regio ontketenen. Iran is alleen al vanwege zijn omvang een grootmacht, en dat geldt ook voor de omvang van zijn leger. Israël is weliswaar een klein land, maar heeft het meest ervaren en moderne leger van het hele Midden-Oosten. Ook beschikt het land over datgene wat Iran nu juist wil: kernwapens. Een rechtstreekse oorlog zou zonder twijfel gigantische gevolgen hebben voor beide landen.

En niet alleen voor hen, maar ook voor hun bondgenoten. Rusland zou Irans kant kunnen kiezen en de Verenigde Staten die van Israël. Het leed zou dan niet te overzien zijn.

Israël is zich daar natuurlijk ook van bewust. Het zal de stap om Iran rechtstreeks aan te vallen nooit lichtvaardig nemen – in elk geval niet zolang er nog andere opties zijn.

Maar tegelijk geldt: als Israël werkelijk denkt dat een rechtstreekse aanval noodzakelijk is om het voortbestaan van Israël te garanderen, zal het niet aarzelen. Uiteindelijk valt het Israëlische buitenlandse beleid eenvoudig samen te vatten: elke dreiging voor het voortbestaan van de staat zal koste wat kost het hoofd worden geboden.

Oorlog in Syrië duurt langer

Dit is waar niemand openlijk op hoopt. Toch is dit scenario het meest waarschijnlijk van alle mogelijke consequenties.

Dat lijkt vreemd. Wat heeft de oorlog in Syrië met de ruzie tussen Israël en Iran te maken? Alles. Dat zit zo. De Syrische president Assad is aan de winnende hand in de Syrische oorlog. Dat komt onder meer door de steun van Rusland en inderdaad Iran.

Iran is een natuurlijke bondgenoot van Assad, onder meer omdat Iran een sjiitisch land is en Assad ook een sjiitische tak van de islam vertegenwoordigt. Er zijn dan ook berichten dat er tot wel 80.000 sjiitische strijders actief zijn in Syrië die door Iran worden getraind. Dat aantal lijkt nogal overdreven, maar feit is wel dat Iran militair actief is in Syrië.

En feit is ook dat Israël die Iraanse doelen in Syrië regelmatig aanvalt. Israël zal dat waarschijnlijk nog meer gaan doen om te voorkomen dat Iran een troepenmacht opbouwt in Syrië die op termijn tegen Israël gebruikt kan worden.

Het is zelfs voorstelbaar dat Iran vanuit Syrië atoomwapens tegen Israël wil gebruiken. Dus Israël zal Iraanse doelen in Syrië blijven aanvallen, waarschijnlijk nog vaker dan eerder. Daardoor wordt de winnende partij in Syrië verzwakt. Rebellengroepen die tegen Assad vechten, spinnen daar garen bij.

Het gevolg: het duurt nog langer voordat de strijd daar is bezegeld.

Alles blijft bij het oude

Het is een beproefd recept in het Midden-Oosten: gewoon iets doen en hopen dat het meevalt met de gevolgen. Dat kan goed werken voor de korte termijn.

Onlangs nog pasten de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk die tactiek met succes toe toen ze een vergeldingsaanval op Syrië uitvoerden nadat president Assad hoogstwaarschijnlijk chemische wapens had gebruikt. Er werd met veel bombarie een aanval gelanceerd op beperkte doelen die Assad niet erg veel schade toebrachten maar waarmee het Westen toch een daad had gesteld. Niemand reageerde en daarmee was die kwestie afgehandeld.

Hetzelfde gebeurt met de Israëlische aanvallen in Syrië: die brengen soms wel degelijk veel schade toe, maar toch reageert Iran nauwelijks omdat het daar nog geen belang bij heeft.

Dat zou nu weer kunnen gebeuren. Netanyahu laat zien dat er met Israël niet te spotten valt, en verder Iran gaat gewoon door met zijn programma’s.

Maar voor de lange termijn werken deze recepten haast nooit. Als alles bij het oude blijft, betekent dit volgens Israël dat Iran vanzelf een kernwapen verwerft. En zodra dat dreigt, treden automatisch andere scenario’s in werking. ”Alles blijft bij het oude” betekent dus in feite vooral: de hete aardappel vooruit schuiven, tot het moment komt dat die een keer geslikt moet worden.