Hoe complex kan het zijn? Neem Turkije. Dat land is NAVO-lid, maar vecht tegen de Koerden in Syrië die juist weer bondgenoten van de andere NAVO-lidstaten zijn. Het is één voorbeeld van de ingewikkelde geopolitieke situatie in het Midden-Oosten, zeker als het over Syrië gaat.

In dat opzicht biedt de aanval van de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk op Syrië in elk geval één voordeel: de reacties vanuit het Midden-Oosten maken voor iedereen duidelijk wie waar staat. Een selectief overzicht.

VRIENDEN VAN ASSAD

Iran

Het grote sjiitische Iran is dé vriend bij uitstek van de Syrische president Assad. Als Syrië in handen van Assad blijft, weet Iran dat het zijn invloed ongehinderd kan uitoefenen via Irak (met een krappe sjiitische meerderheid), Syrië tot aan Libanon (waar Hezbollah een belangrijke speler is). De opperste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, was er zaterdag dan ook als de kippen bij om de westerse leiders Trump, May en Macron te bestempelen als criminelen. Ook de Iraanse president Rohani was glashelder. „De Amerikanen willen hun aanwezigheid in de regio rechtvaardigen door dit soort aanvallen”, zei hij.

Irak

Het buurland van Syrië heeft een lange en somber stemmende geschiedenis met westerse aanvallen. De huidige, door sjiieten geleide regering noemde de aanval op Syrië dan ook met enig recht van spreken „een gevaarlijke ontwikkeling.” Volgens Irak geeft de aanval „terreurorganisaties nieuwe ruimte in de regio.”

Hezbollah

De ”Partij van Allah” is een belangrijke sjiitische, gewapende groepering in Libanon. De partij is al lange tijd geallieerd aan het Syrische regime. Zaterdag publiceerde Hezbollah een verklaring waarin ze de aanvallen scherp veroordeelt. „De oorlog van Amerika tegen Syrië en tegen de volken en verzetsbeweging in de regio zal zijn doelen niet bereiken”, aldus Hezbollah.

VIJANDEN VAN ASSAD

Turkije

Een moeilijk geval. Turkije wil geen Koerden aan de macht in het noorden van Syrië en zit daarmee op één lijn met Assad. Turkije haalt bovendien de banden met Rusland aan, en dat land is een grote steunpilaar van Assad. Twee redenen dus om Assad niet al te zeer voor het hoofd te stoten. Toch heeft Turkije Assad al lang geleden laten vallen, toen het er nog op leek dat diens dagen geteld waren. Het is bovendien NAVO-lid en kan de aanval van drie NAVO-lidstaten moeilijk expliciet veroordelen. Daarom noemt Turkije de aanval in een zuinige reactie een „gepast” antwoord op de vermoedelijke gifgasaanval.

Saudi-Arabië

Het nog altijd zeer orthodox-soennitische Saudi-Arabië had er geen enkele moeite mee de aanval van harte te omarmen. „We steunen de militaire operaties tegen militaire doelen in Syrië volledig”, aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken zaterdag. De aanval was volgens Saudi-Arabië, sinds jaar en dag belangrijke zakenpartner van de VS, nodig als antwoord op de vele misdaden die het Syrische regime al lange tijd tegen zijn bevolking begaat.

Egypte

Natuurlijk zijn er altijd tussenposities. De belangrijkste vertegenwoordiger daarvan is Egypte, een soennitisch land dat lange tijd aan het infuus van Saudi-Arabië heeft gelegen en daar nog steeds veel steun van ontvangt. Egypte is „diep bezorgd” over de militaire escalatie, laat het ministerie van Buitenlandse Zaken weten. Maar het land haast zich eraan toe te voegen dat het het gebruik van chemische wapens scherp veroordeelt.

Israël

Het hoeft weinig betoog dat Israël de aanvallen op Assad „volledig steunt.” Officieel zijn Israël en het Syrië van Assad nog altijd in oorlog. Bovendien is Assad gelieerd aan aartsvijand Iran. Premier Netanyahu zei zaterdag dat het duidelijk moet zijn voor Assad dat „zijn roekeloze pogingen om massavernietigingswapens te verkrijgen en te gebruiken, zijn liederlijke minachting voor de internationale wetten en zijn bevoorrading van een vooruitgeschoven basis van Iran en diens handlangers Syrië bedreigen.”

Het overzicht maakt duidelijk dat de politieke scheidslijnen in het Midden-Oosten toch niet altijd zo onontwarbaar zijn als ze lijken. Sjiitische landen steunen Assad, soennitische landen en Israël steunen de westerse aanval – daar komt het ongeveer op neer. Het tekent de diepgaande invloed die sektarische oorlogen tussen soennieten en sjiieten de afgelopen jaren in de regio hebben gehad. De erfenis daarvan zal de breuklijnen in het Midden-Oosten ongetwijfeld nog jarenlang bepalen.