Het is een veelbesproken passage uit het regeerakkoord: in zes tot tien gemeenten mogen tijdens deze kabinetsperiode coffeeshops straffeloos wiet gaan in- en verkopen. Het gaat om een experiment, zo spraken VVD, CDA, D66 en ChristenUnie tijdens de kabinetsformatie af.

De overheid wijst wiettelers aan die de coffeeshops in de deelnemende gemeenten mogen gaan bevoorraden. In de gemeenten die niet aan het experiment meedoen, blijft de situatie zoals deze nu is: wiet telen, is strafbaar. De verkoop via coffeeshops eigenlijk ook, maar deze wordt gedoogd als de uitbater zich aan de regels houdt.

Uiteindelijk moet de kabinetsproef uitwijzen welke gemeenten en klanten van coffeeshops beter af zijn: die van de proef of alle overige. Neemt de criminaliteit in een gemeente inderdaad af als de plaatselijke coffeeshops staatswiet leveren? En is deze staatswiet minder ongezond? De vraag die dinsdagochtend vooral kwam opzetten, is echter: Wanneer weten we dat?

De voorbereidingen in gemeenten mogen pas beginnen nadat het kabinet een experimenteerwet door beide Kamers heeft geloodst. Dat kost doorgaans ruim een jaar. Uit de conceptwet die dinsdag uitlekte via de Volkskrant blijkt bovendien dat de ministers Grapperhaus (Justitie) en Bruins (Medische Zorg) de looptijd ervan op vijf jaar en twee maanden hebben gesteld.

Na een proef van vier jaar wordt het telen van wiet weer strafbaar; in elk geval totdat een commissie het experiment heeft geëvalueerd. Het is kortom niet uitgesloten dat een eindrapport pas in 2024, 2025 in de Tweede Kamer ligt.

De wetstekst die dinsdagochtend bekend werd, maakt bovendien duidelijk met welke aanvullende eisen de coffeeshops in gemeenten die willen meedoen te maken krijgen. Ze hoeven hun klanten nog net niet actief te ontraden wiet te kopen, maar zijn wel verplicht te wijzen op de gebruiksrisico’s. Net als bij sigaretten komt ook op de wietverpakking een waarschuwende tekst te staan.

Tegelijkertijd met de introductie van legale wiet start de overheid bovendien een landelijke voorlichtingscampagne. De regering wil daarmee voorkomen dat het experiment met gereguleerde wietteelt een aanzuigende werking heeft en gaat leiden tot normalisering van drugsgebruik.

Voor de proef laat het kabinet zich adviseren door een commissie onder leiding van hoogleraar huisartsgeneeskunde Knottnerus van de universiteit Maastricht.

De eerste stevige kritiek op de opzet die het kabinet voor ogen staat, was dinsdag al te horen. Emeritus hoogleraar criminologie prof. dr. C. Fijnaut, een zwaargewicht, noemde het in de Volkskrant bijzonder eigenaardig dat coffeeshops de staatswiet straks mogen verhandelen. Een nieuw, apart distributiecircuit was volgens hem beter geweest.