Als het aan D66-Kamerlid Paternotte ligt, krijgt iedere gemeente een wekelijkse zondagsopenstelling. „Als ik realistisch vooruit kijk, denk ik dat over een aantal jaar alle grote gemeenten een vrijstelling voor winkelopening op zondag kennen.”

In de donkerbruingekleurde gemeenten op de hierbij afgebeelde kaart mogen winkels 52 zondagen per jaar open. Iedere week dus. Veel donkeroranje gekleurde gemeenten hanteren een wekelijkse openstelling met uitzondering van feestdagen die op zondag vallen. De kaart van 2013 toont nog veel wit- en oranjegekleurde vlekken. Een wereld van verschil vergeleken met de kaart van 2018.

Op de kaarten hierbij is te zien dat Nederland de afgelopen drie jaar steeds bruiner kleurde. De onderzoeken die het Reformatorisch Dagblad in 2013, 2015 en 2018 uitvoerde onder alle Nederlandse gemeenten, geven een beeld van de omslag die de afgelopen jaren plaatsvond wanneer het gaat om zondagse winkelopenstelling.

Witte gemeenten

Duidelijk zichtbaar zijn de witte gemeenten in de Biblebelt: van Zeeland, via Geldermalsen naar Staphorst. Ook in de noordelijke provincies zijn er nog een aantal gemeenten die geen zondagsopenstelling kennen. Het gaat daar bijvoorbeeld om plekken waar te weinig animo is voor een koopzondag, zoals in het Groningse Zuidhorn.

Na de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 stond niet voor alle gemeenten het koopzondagenbeleid voor de afgelopen raadsperiode vast. Ook na die tijd namen gemeenten hier besluiten over. In Veenendaal bijvoorbeeld, legde het college eind 2017 vast dat er voortaan twaalf koopzondagen zijn en dat supermarkten iedere zondag open mogen. In Harderwijk besloot de gemeente bij wijze van proef twee koopzondagen eind december afgelopen jaar in te voeren. Het definitieve besluit daarover is nog niet genomen, dat komt pas na de gemeenteraadsverkiezingen in maart.

Ommezwaai

In Veenendaal speelde het lokale CDA een cruciale rol. Waar deze fractie altijd principieel tegenstander van zondagsopening was, veranderde dit standpunt in september vorig jaar. De partij hield ruggenspraak met de leden. Daaruit bleek dat de achterban van het plaatselijke CDA verschillend dacht over dit thema. Bij de uiteindelijke stemming, waarbij de verruiming van de koopzondag een feit werd, waren twee fractieleden van het CDA voor de verruiming en stemde een tegen. Het voorstel werd aangenomen met achttien stemmen voor en vijftien tegen.

Ook in Harderwijk veranderde het CDA van standpunt. In het verkiezingsprogramma voor de komende gemeenteraadsverkiezingen pleit de partij voor een beperkt aantal koopzondagen. Na de verkiezingen van 2014 was er aanvankelijk geen sprake van zondagasopenstelling van winkels omdat het CDA, de ChristenUnie en Gemeentebelangen tegen waren. De twee koopzondagen in december afgelopen jaar werden mogelijk gemaakt door een dissident in de fractie van Gemeentebelangen. Het CDA stemde toen nog tegen.

De fractie van het CDA in Wierden veranderde echter het standpunt aangaande zondagsopenstelling. In het verkiezingsprogramma schrijft de partij dat het CDA Wierden-Enter het gesprek aan wil gaan om een beperkte winkelopenstelling op zondag mogelijk te maken. De partij geeft tegelijkertijd aan wel voorstander te zijn van een gezamenlijk rustmoment in de week.

Hoewel veel Biblebeltgemeenten geen koopzondag kennen, zijn er in sommige plaatsen winkeliers die tegen de wil van de gemeente in toch opengaan. Op Eerste Kerstdag gingen er in Geldermalsen twee modezaken open, tegen het verbod van de gemeente in. De gemeente dwong de winkeliers via een proces-verbaal de boete te betalen.

Winkeltijdenwet

In 2013 is de Winkeltijdenwet in werking getreden. Door deze wet ligt alle verantwoordelijkheid voor zondagsopenstelling gemeenten. Een voorlichter van de Noord-Hollandse gemeente Bloemendaal schreef: „Wij hebben de koopzondag vrijgegeven. De winkeliers bepalen zelf of zij open gaan, zoals in bijna alle Nederlandse gemeenten.” Daarmee geeft hij in een enkele zin de situatie weer. De zondagsopenstelling is meer regel geworden dan uitzondering. In Noord-Brabant mogen winkeliers in bijna alle gemeenten zelf weten of zij de zaak op zondag openen. In slechts 3 van de 64 gemeenten in deze provincie geldt hiervoor een verbod of beperking.

De Winkeltijdenwet is in 2016 geëvalueerd, maar de uitkomsten hiervan werden pas begin februari van dit jaar in de Tweede Kamer besproken. Volgens staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken) is het „een goede wet die werkt.” De bewindsvrouw benadrukte dat de wet alleen de mogelijkheid biedt voor winkelopenstelling. Winkeliers die niet open willen, mogen hier niet toe gedwongen worden.

D66-Kamerlid Paternotte riep partijen er eind januari toe op om van de koopzondag een campagnethema te maken. Hij wil niet dat gemeenten nog langer winkeliers kunnen „verplichten hun luiken dicht te gooien op zondag.”

Toeristisch

Paternotte laat desgevraagd weten keuzevrijheid erg belangrijk te vinden op dit thema. „De ondernemer moet zelf kunnen kiezen en daar helpt een verbod op zondagsopening niet bij. Ik denk dat er in de toekomst op toeristische plekken meer zondagsopening zal zijn. Denk aan een plaats als Elburg; daar is op zondagmiddag veel toerisme vanwege de historische binnenstad.”

SGP-Kamerlid Bisschop verwijt D66 ideologisch verblind te zijn geraakt door het eigen verhaal. „Onderzoeken over de kwetsbaarheid van winkeliers en werknemers worden eenvoudig weggewuifd omdat ”het” zo goed is voor de economie en omdat ”men” het zo graag wil.”

Paternotte begrijpt de reactie van zijn collega-Kamerlid. „Maar ik ben het er niet mee eens dat hij voor anderen wil bepalen of ze op zondag mogen werken en of winkelen al dan niet geoorloofd is.”

Bisschop benadrukt dat zijn partij de waarde van de zondag zal benadrukken in de campagne in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen. „De SGP laat zich niet meeslepen door argumenten als: je kunt het toch niet tegenhouden.” Laat mensen maar eens zien onder wat voor juk (kleine) ondernemers doorgaan en hoeveel werknemers tegen hun zin op zondag werken.”

Ook D66 maakt de zondagsopenstelling tot een campagnethema. Samen met raadsleden uit onder meer Zwolle, Ede en Arnhem zit Paternotte in een WhatsAppgroep om zijn lokale collega’s te adviseren op dit thema.

Als het aan D66 ligt, zullen de gemeenteraadsverkiezingen zorgen voor beweging op dit thema in gemeenten waar de koopzondag nog niet is vrijgegeven.

Lees meer over dit onderwerp in ons thema Koopzondag.