Montefiore schreef het al in het voorwoord van zijn lijvige boek ”Jeruzalem. De Biografie” (2011): „Mijn benadering zal niet bij iedereen in goede aarde vallen; het gaat tenslotte om Jeruzalem.”

Als geen ander zag de Britse historicus Simon Sebag Montefiore de controverse rond Jeruzalem in toen hij zich verdiepte in de geschiedenis van de stad. De stad is het middelpunt van de drie grote monotheïstische religies: jodendom, islam en christendom. Ze hebben elk hun drijfveren om de plek als heilig te beschouwen.

Tegelijkertijd schrijft Montefiore ook over een aanvankelijk onbeduidend provinciestadje in de heuvels van Judea. Niet gelegen aan belangrijke handelsroutes, maar desondanks felbegeerd door opeenvolgende heersers in de geschiedenis. Hoe komt dat?

De Joodse overlevering had daar al eeuwen geleden een antwoord op. „Het land Israël is het middelpunt van de wereld; Jeruzalem is het middelpunt van het land Israël; de heilige tempel is het middelpunt van Jeruzalem; het heilige der heiligen is het middelpunt van de heilige tempel; de heilige ark is het middelpunt van het heilige der heiligen, en voor de heilige ark ligt de steen waarop de wereld is gefundeerd.” (Midrasj Tanchoema, Kedosjiem 10)

De islamitische traditie had daar een soortgelijk antwoord op. De islamitische geleerde Thawr ibn Yazid schreef in de achtste eeuw: „Het heiligdom van de aarde is Syrië; het heiligdom van Syrië is Palestina; het heiligdom van Palestina is Jeruzalem; het heiligdom van Jeruzalem is de Berg; het heiligdom van de Berg is het bedehuis; het heiligdom van het bedehuis is de Rotskoepel.”

Christenen hebben hun eigen redenen om Jeruzalem als heilige stad te beschouwen. De Heere Jezus leerde er in de tempel. Hij maakte er Zijn glorieuze intocht, om er vervolgens veroordeeld en gedood te worden. Plaatsen als de Heilig Grafkerk, Gethsémané en de Graftuin herinneren daar nog altijd aan.

Daardoor vormt Jeruzalem in religieus opzicht al een twistappel van de eerste orde. Want de stad vormt direct of indirect het middelpunt van meer dan 3 miljard gelovigen. En dat maakt elk dispuut over deze plaats op aarde extreem gevoelig.

De afgelopen zeventig jaar heeft die gevoeligheid ook een stevige politieke component gekregen. Dat vertaalt zich alleen al in een onevenredig hoog aantal buitenlandse journalisten dat zich in de stad bevindt en de aandacht die de wereldpers daardoor aan dit kleine stukje grond schenkt.

Dat is al zo sinds de oprichting van de staat Israël in 1948 en de daaropvolgende Onafhankelijkheidsoorlog. Daardoor werd Jeruzalem verdeeld in een Arabisch en een Joods gedeelte.

Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd de stad verenigd onder Israëlisch bestuur. Weliswaar met een voornamelijk door Arabieren bevolkt oostelijk gedeelte, terwijl Joden West-Jeruzalem domineerden. Heiligdommen als de Tempelberg en de Heilig Grafkerk in de Oude Stad kwamen onder islamitisch bestuur van de zogenaamde Waqf te staan.

Sinds de start van de onderhandelingen over een vredesregeling tussen Israël en de Palestijnen claimen de Palestijnen Oost-Jeruzalem als hoofdstad van een toekomstige eigen staat.

Diverse Israëlische premiers –onder anderen Barak en Olmert– hebben zich bereid getoond om over de status van Jeruzalem te onderhandelen.

Na het Amerikaanse besluit om Jeruzalem als geheel als hoofdstad van Israël te erkennen, is daar weinig zicht meer op.