De Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) blijft doorgroeien. Het aantal nieuwe voltijds bachelorstudenten aan de TUA –peildatum september– is 22, een duidelijke toename vergeleken met de 15 eerstejaarsstudenten van vorig jaar. Er hebben zich geen nieuwe masterstudenten aangemeld. De twaalf die instroomden kwamen uit de eigen bachelor.

Het totaalaantal voltijdsstudenten bedraagt 97, van wie 60 bachelor- en 37 masterstudenten. Vorig jaar waren dat er iets minder: 95 voltijdsstudenten, 65 in de bachelor- en 30 in de masterfase. Daarnaast zijn er 21 studenten die op contractbasis vakken volgen en 14 studenten die elders studeren en in Apeldoorn hun tweede inschrijving hebben, meldt universiteitssecretaris Wilma van der Zande-de Roo.

De TUA is bezig met de herinrichting van de bachelor en de uitbreiding van de master zodat studenten meer mogelijkheden hebben dan alleen de predikantsmaster, zegt rector prof. dr. Herman Selderhuis. „We willen tevens nagaan wat de mogelijkheden voor Engelstalig onderwijs zijn. Qua huisvesting zijn we dringend aan uitbreiding toe, bij voorkeur op de huidige locatie.” Hij stelt dat het niet-doorgaan van de GTU geen effect heeft gehad op de aanmeldingen voor het nieuwe jaar. De GTU zou een samenwerking worden tussen de TUA en de Theologische Universiteit Kampen. Aan de drie jaar durende voorbereidingen voor de totstandkoming van de instelling kwam een eind toen de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken in oktober besloot te stoppen met de GTU.

Kampen

De Theologische Universiteit Kampen (TUK) start dit jaar met 149 studenten. Het aantal is daarmee licht gegroeid, vorig jaar bedroeg het 145. Er zijn 52 nieuwe studenten, tegen 48 vorig jaar: 5 bachelor, 7 voor de predikantsmaster en 26 voor de algemene masters, van wie 14 buitenlandse studenten.

Daarnaast zijn er veertien nieuwe studenten in premasters, zo meldt Ankie Sinnema-Verhulst van studentzaken. „De groei zit vooral in de algemene masters. Dat is al enkele jaren zo, met name ook door de toename van het aantal buitenlandse studenten. In de bachelor studeren in totaal 43 studenten, in de predikantsmaster 29.”

Rector prof. dr. Roel Kuiper is blij met de stabiliteit en groei van de TUK, maar beseft ook dat de aantallen laag blijven. De TUK zet volgens hem steeds meer in op samenwerking, zoals met de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in het Belgische Leuven en ook wereldwijd. De Kamper instelling is bovendien in toenemende mate in trek als kenniscentrum op het gebied van het neocalvinisme, de theologie van Abraham Kuyper en Herman Bavinck. De TUK is van plan op dat gebied haar profiel te accentueren omdat de belangstelling voor het werk van Kuyper en Bavinck wereldwijd groeit. Het niet-doorgaan van de GTU heeft ook in Kampen geen invloed op het aantal aanmeldingen, zegt Kuiper. „Studenten komen af op het actuele aanbod.”

Groningen

Het aantal aanmeldingen van eerstejaars aan de faculteit godgeleerdheid en godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen is gestegen van 23 in 2016 naar 38 nu. Er zijn dit jaar 17 eerstejaars theologie, tegenover 14 vorig jaar. Bij religiewetenschappen waren die aantallen respectievelijk 9 en 21.

Een flinke stijging is zichtbaar bij beide bacheloropleidingen. Voor religiewetenschappen geldt dat het bachelorprogramma sinds dit jaar ook in het Engels wordt aangeboden (”religious studies”). Dat heeft geleid tot meer dan een verdubbeling van het aantal eerstejaars. „Theologie, dat in Groningen wordt aangeboden zonder gebondenheid aan een kerkelijke richting, herstelt zich van de dip van vorig jaar”, meldt decaan prof. dr. Mladen Popović met tevredenheid. „Dat beide Groningse bacheloropleidingen ook dit jaar weer zijn bekroond als topopleiding in de Keuzegids Universiteiten zal ongetwijfeld meespelen in de keus.”

Na de bachelorfase biedt Groningen een breed palet aan masteropleidingen. Naast de predikantenopleiding (in samenwerking met de Protestantse Theologische Universiteit (PThU)) zijn er verschillende mogelijkheden. Nieuw is de master ”religion, health & well being”. Daaronder vallen geestelijke verzorging, maar ook thema’s als ethiek, psychopathologie, en bijvoorbeeld het levenseinde vanuit religieus en spiritueel perspectief. Deze master wordt op dit moment ontwikkeld en per 1 september 2018 aangeboden.

ETF

Bij de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in het Belgische Leuven is er sprake van een lichte daling in het totaalaantal studenten, van 189 naar 184. Dat is volgens administratief directeur Gerson Veldhuizen toe te schrijven aan het doctoraatsprogramma. „We hebben de laatste jaren veel promoties gehad en door een strikter aanmeldings- en begeleidingsbeleid is de doorstroom verbeterd.” De studentenaantallen op bachelor- en masterniveau bleven stabiel. De ETF heeft dit academiejaar 80 bachelorstudenten (vorig jaar 76), en 69 masterstudenten (vorig jaar 72).

De opleidingen via de ETF Open University trekken volgens Veldhuizen veel mensen die op latere leeftijd theologie willen studeren. „Ze hebben een studie achter de rug, werken al, zijn altijd min of meer geïnteresseerd geweest in theologie en maken alsnog die droom waar. Studenten willen tegenwoordig vooral flexibiliteit, met studies aan verschillende universiteiten, uitwisselingsprojecten of stages in het buitenland en verschillende specialisaties. Daarom heeft de ETF bewust een goede samenwerking met andere opleidingen, zoals de PThU en de TUK.”

Veldhuizen heeft niet de indruk dat de gesprekken rond de GTU van invloed geweest zijn op de toestroom van studenten naar de ETF. „Uit de kennismakingsdagen met de nieuwe studenten kwam ook dit jaar weer naar voren: studenten kiezen doelbewust voor de ETF vanwege haar interkerkelijke, internationale karakter en omdat we hier academische theologie beoefenen vanuit een geloofshouding.”

Radboud

Het aantal studenten aan de faculteit der filosofie, theologie en religiewetenschappen van de Radboud Universiteit in Nijmegen bedraagt per 1 oktober 632, een stijging van 37 vergeleken met de 595 van 2016. Vergeleken met de jaren daarvoor is er sprake van een gestadige groei ten opzichte van de 527 studenten in 2014 en 554 in 2015. Opvallend is dat de nieuwe bachelorstudenten vooral kiezen voor de religiewetenschappen (48), en niet voor de theologie (9).

Volgens studievoorlichter Lisa Hilderink hebben studenten theologie de mogelijkheid om de Engelstalige specialisatie ”pastoral studies” te volgen, die focust op de ontwikkeling van kerken en de actuele beleidsvraagstukken die daarbij spelen. „Studenten betalen aan de Radboud Universiteit bij religiewetenschappen en theologie het lage collegegeldtarief, ook als zij al een andere opleiding hebben afgerond. Hiermee zijn wij uniek in Nederland.”

Utrecht

Na het vertrek van de eens fameuze opleiding theologie uit Utrecht enkele jaren geleden bestaat aan de Universiteit Utrecht alleen nog de opleiding religiewetenschappen. De bacheloropleiding islam en Arabisch trekt dit jaar zes studenten (evenveel als vorig jaar), verder zijn er zes nieuwelingen begonnen aan de bachelor religiestudies (vorig jaar drie), twaalf aan de academische master religies in hedendaagse samenlevingen (vorig jaar acht), en elf studenten aan de researchmaster religious studies (vorig jaar vier).

Over de gehele linie is er sprake van een daling; in de periode 2015/2016 begroette de universiteit bij de drie respectievelijke opleidingen tien, tien en vijftien studenten. Toch blijft woordvoerder Annemiek van Gorp van de Universiteit Utrecht optimistisch. „We zijn blij met de recent verschenen Keuzegids Universiteiten 2018, waaruit blijkt dat religiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht zich, samen met de opleidingen van de Radboud Universiteit en de Rijksuniversiteit Groningen, topopleiding mag noemen.”

VU

De Vrije Universiteit Amsterdam (VU) meldt in totaal 64 bachelorstudenten religiewetenschappen; 31 eerstejaars en 33 tweede- en derdejaars. Wat de bachelor theologie betreft zijn er 35 eerstejaars en 68 tweede- en derdejaars, meldt dr. Joke van Saane, vicedecaan met de portefeuille onderwijs. Er is sprake van een duidelijke stijging vergeleken met vorig jaar, toen er 25 nieuwe aanmeldingen waren voor de bachelor religiewetenschappen en 20 voor de bachelor theologie.

De eenjarige master ”theology and religious studies” telt 64 eerstejaars en 64 tweede- en derdejaars. Dezelfde opleiding maar dan de tweejarige researchmaster heeft negen eerstejaars, acht tweede- en derdejaars. De driejarige predikantsmaster boekte zeven nieuwe inschrijvingen en veertien meerderejaars. In totaal zijn bij de VU voor alle opleidingen en alle studiejaren totaal 356 studenten ingeschreven.

Van Saane meldt dat de nieuwe ontwikkelingen met name de bacheloropleidingen betreffen. „In de masters passen we her en der wat aan. Voor de bachelor zijn we bezig met twee belangrijke ontwikkelingen: internationalisering van het programma en versterking van het ”evangelical-reformed”-profiel in de bachelor theologie.”

PThU

De Protestantse Theologische Universiteit (PThU), gevestigd in Amsterdam en Groningen, bestaat tien jaar. De instelling was de opvolger van diverse ambtsopleidingen van kerken die in 2004 fuseerden tot de Protestantse Kerk in Nederland. Het aantal studenten voor het collegejaar 2017/2018 bedraagt 356, zo meldt rector prof. dr. Mechteld Jansen. Zonder uitwisselingsstudenten en een aantal bijzondere gevallen komt het totaal op 342. Dit is vergeleken met de 314 van vorig collegejaar een groei. Dit jaar zijn daarin 56 premasterstudenten inbegrepen, tegenover 74 vorig jaar. „Per saldo is dit een positief beeld voor het huidige collegejaar”, aldus de rector.

De winst zit volgens prof. Jansen met name in de 56 nieuwe inschrijvingen bij de masteropleidingen, ten opzichte van de 34 van vorig jaar. „Wij zien dat in Amsterdam het aantal deeltijds- en voltijdsinschrijvingen voor de predikantsmaster aantrekt. Daarentegen levert dit geen groter volume op van het totaalaantal studenten in de huidige drie jaren van deze opleiding. Dat betekent dat er afgelopen jaar relatief veel studenten van deze opleiding zijn afgestudeerd.”

De eenjarige internationale master in Groningen stabiliseert qua instroom. „Er wordt enerzijds een strengere selectie van de internationale studenten gehanteerd. Anderzijds gaan we deze opleiding nog meer zien als mogelijkheid om studenten naar Nederland te halen.”

De theologen van de toekomst gaan niet zonder meer als gemeentepredikant aan de slag, maar vinden in een breder spectrum hun werk, aldus prof. Jansen. „Dat blijkt ook uit recent onderzoek onder afgestudeerden. De PThU heeft in Groningen nieuwe profielen neergezet waarmee de studenten zich wetenschappelijk kunnen specialiseren en in kunnen excelleren: ”living texts”, ”intercultural encounter and witness”, ”missional communities” en ”ethics of dignity”. In Amsterdam wordt eveneens met een aantal wetenschappelijke en beroepsvormende nieuwe profielen gewerkt, namelijk gemeentepredikant met specialisatie jeugdwerk, pionieren en leiderschap en interculturele theologie.”

Het Hersteld Hervormd Seminarie (HHS), evenals de PThU gevestigd aan de VU, ontving zes nieuwe bachelorstudenten. Vorig jaar waren dat er acht. Het totaalaantal studenten ligt rond de vijftig. Een stabiel getal, aldus rector prof. dr. W. van Vlastuin. Van hen is 80 procent afkomstig uit de Hersteld Hervormde Kerk, 20 procent uit andere denominaties.

Wie alle cijfers van de opleidingen op een rij zet, ziet geen ingrijpende verschuivingen ten opzichte van voorgaande jaren. Afgezet tegen het totaal van ruim 47.000 eerstejaars bachelorstudenten aan Nederlandse universiteiten in 2017 blijft het aantal studenten theologie klein maar stabiel. Een trend is wel dat religiewetenschappen populairder zijn dan de klassieke opleidingen van de godgeleerdheid, zoals ze in het verleden bekendstonden. Hoe dat zich in de toekomst zal ontwikkelen, is nauwelijks met zekerheid vast te stellen. In een tijd van afkalvende kerken en teruglopende ledentallen is niet te verwachten dat de hoogtijdagen van de theologie ooit weer terugkomen. De behoefte aan concentratie en samenwerking van opleidingen zal dus blijven bestaan.