De stad had van 1648 tot 1852 een universiteit waar geleerden met klinkende namen –zoals de arts Herman Boerhaave– afstudeerden. Er studeerden ook veel Hongaren. Zo behaalde de Hongaarse theologiestudent János Apáczai Csere in 1561 aan de Harderwijkse academie zijn doctorstitel.

Vanwege de herdenking van 500 jaar Reformatie hield de Hongaarse ambassade in Nederland maandagmiddag een rondetafelgesprek in het Stadsmuseum van Harderwijk. Daar is ook een thematentoonstelling te zien: ”Soli Deo gloria – vijf eeuwen Hongaarse Reformatie”.

Ambtsketen

De Hongaarse ambassadeur dr. András Kocsis wees in zijn openingswoord op de betekenis van de Reformatie, die in het verleden Hongarije en Nederland verbond. Burgemeester H. J. van Schaik vertelde dat zijn ambtsketten door de Hongaarse kunstenaar Vilmos Húszar is gemaakt. Diens werk is in het Stadmuseum te zien.

Het rondetafelgesprek ging over de betekenis van de Reformatie voor de band tussen Hongarije en Nederland. Prof. dr. Jan Peter Balkenende, voormalig minister-president van Nederland, vertelde dat zijn relatie met Hongarije dateert uit de tijd van de Hongaarse Opstand in 1956. Toen boden zijn ouders hulp aan Hongaarse vluchtelingen.

Balkenende kreeg eerder van de gereformeerde Károli Gáspárd Universiteit in Boedapest een eredoctoraat. Ook na zijn premierschap (2002-2010) kwam hij in Hongarije om gastcolleges te geven. Balkenende is nu hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voortrekker van de Dutch Sustainable Growth Coalition (DSG), een samenwerkingsverband van multinationals voor duurzame groei. Hij zei dat hij ondanks de kritiek op de huidige Hongaarse regering wil benadrukken dat er meer is wat Nederland en Hongarije bindt dan wat ze scheidt.

Prof. Gergely Prőhle, niet-klerikale voorzitter van de Hongaars-Lutherse Kerk, denkt dat de Reformatie tot grote zegen voor Hongarije is geweest. Volgens hem benadrukten de reformatoren de soevereiniteit van God met behoud van de menselijke verantwoordelijkheid.

Historicus Liek Mulder zei dat het calvinisme heel vruchtbaar was voor de politieke en maatschappelijke verhoudingen in Hongarije.

Erfgoed

Balkenende benadrukte hoezeer zijn denken over samenlevingsvraagstukken is gevormd door dit reformatorische erfgoed. De traditie van „Calvijn, Colijn, Kuyper en Dooyeweerd” is voor hem een goede voedingsbodem voor christelijk-sociaal denken. Dat denken is toepasbaar op hedendaagse kernbegrippen zoals duurzaamheid en ethisch verantwoord ondernemen, aldus de oud-premier.

De reformatorische traditie is volgens Balkenende een goede remedie tegen populisme, fanatisme en angst voor terreur. Ook biedt ze volgens Balkenende een goede leidraad bij het zoeken naar oplossingen voor klimaatvraagstukken. In het duurzaam ondernemen spelen morele componenten een grote rol, stelde hij.

Tijdens de discussie vroeg ds. A. S. L. Woudenberg, predikant van de protestantse gemeente in Harderwijk, waarom Hongarije overwegend calvinistisch werd. Het lag in de verwachting dat Hongarije –met veel contacten met Duitstalige landen– luthers zou worden. Volgens Prőhle was tijdens de Reformatie de aanhang van Luther aanvankelijk groot. De zwakte van de luthersen in Hongarije was echter dat ze „niet homogeen” waren, maar verdeeld in groepen van verschillende etniciteit. Veel adellijke families verzetten zich tegen de rooms-katholieke Oostenrijkse Habsburgers. Om die reden bleek het calvinisme een verbindende factor en een goede voedingsbodem voor Hongaarse nationale eenheid.

Islam

Een aanwezige vroeg of het terecht is dat veel Hongaren tegenwoordig bang zijn voor de islam. Toen de Turken in het verleden het land bezetten, genoten Hongaarse protestanten relatief veel vrijheid. Volgens prof. Prőhle zijn beide situaties niet met elkaar te vergelijken. Het maakten de Turken destijds niet zo veel uit wat mensen dachten, als ze maar belasting betaalden.

>>stadsmuseum-harderwijk.nl