De commotie ontstond onder meer door het boek ”Signs of the End” (Tekenen van de eindtijd) van pastor Daniel Matson van de Vergadering van Gelovigen. Een bijzondere samenstand van vier planeten, negen sterren, de maan en de zon in de sterrenbeelden Maagd (Virgo) en Leeuw (Leo) zou exact zo beschreven staan in Openbaring 12:1-2: „En er werd een groot teken gezien in den hemel, namelijk een vrouw, bekleed met de zon, en de maan was onder haar voeten, en op haar hoofd een kroon van twaalf sterren.”

Openbaring 12:5 vervolgt: „En zij baarde een mannelijken Zoon, Die al de heidenen zou hoeden met een ijzeren roede; en haar Kind werd weggerukt tot God en Zijn troon.” Matson stelt dat dit „de beschrijving is van de opname van het lichaam van Christus naar de troon van God. De kerk zal spoedig veranderd worden naar het onvergankelijke, via de opname.”

Met behulp van de grondtekst en een pagina’s lange berekening komt de Amerikaanse pastor ten slotte op 23 september 2017 als datum voor deze zogeheten ”opname”. „Vervolgens zal de rest van de wereld worden geconfronteerd met een grote verdrukking van zeven jaar.” Daarop zou volgens zijn berekeningen de oordeelsdag volgen.

Het is niet de eerste eindtijdprofetie. In 2002 zou de verborgen planeet Nibiru met de aarde botsen. De komeet Elenin was in 2010 op weg om de aarde te verwoesten. De oordeelsdag werd voorspeld aan de hand van Mayakalenders voor 21 december 2012. De vier bloedmanen in 2014 en 2015 voorspelden iets bijzonders rond de staat Israël (Zie ”Bloed en vuur en rookpilaren”). Er was toen veel te doen over niets.

Nu lijkt er echter een Bijbelse profetie in vervulling te gaan. In het sterrenbeeld Virgo (Maagd) wordt op 23 september een bijzondere samenstand verwacht van de zon, de maan en de planeet Jupiter. Sterrenbeeld Leo (Leeuw), dat bestaat uit negen zichtbare sterren, krijgt gezelschap van de planeten Mercurius, Venus en Mars, en vormt zo een kroon van twaalf sterren op het hoofd van Maagd.

Jeruzalem

Om het allemaal nog wat opmerkelijker te maken, zou dit teken volgens sommigen uitsluitend boven Jeruzalem verschijnen. Bovendien valt het precies binnen de periode dat de Joden dit jaar hun Rosj Hasjana (het feest des geklanks), hun nieuwjaarsdag, vieren.

Al sinds 1850 waren er theologen die beweerden dat er op 23 september 2017 iets bijzonder stond te gebeuren. Inmiddels is de 23 septembercultus een officiële apocalyptische beweging geworden, het ”Revelation 12 Sign” –Openbaring 12-teken–, die gepromoot wordt door allerlei christelijke groeperingen, met name in de VS. De beweging geeft zelfs een onlinedagblad uit: ”Revelation 12 Daily”. Ook de evangelicale nieuwsorganisatie Unsealed World News propageert dat 23 september 2017 „het enige moment in de menselijke geschiedenis is waarop Openbaring 12 kan slaan.”

Is daar nog wat tegen in te brengen? Jazeker, zowel theologisch als astronomisch.

Wie is bijvoorbeeld de vrouw in vers 1? Vaak wordt er een relatie gelegd met Maria, maar die is dubieus. Volgens de kanttekenaren van de Statenvertaling wordt met de vrouw bedoeld de gemeente van Christus – die volgens de Engelse theoloog Matthew Henry „de zwakkere wederhelft van Christus” is.

Haar mannelijke Zoon (vers 5) is volgens de kanttekeningen Christus Zelf, „en Zijn geestelijke geboorte door de gehele wereld, in het hart en in de belijdenis der gelovigen, door den dienst der kerk.” Het ”wegrukken van haar Zoon tot God en Zijn troon” betekent volgens Henry niets anders dan dat de christelijke kerk vanaf haar allereerste begin „onder de bijzondere, machtige en onmiddellijke bescherming van de grote God en Zaligmaker Jezus Christus” werd genomen.

De Schotse theoloog James Durham geeft daarnaast een historische duiding aan het ”wegrukken van haar Zoon tot God en Zijn troon”, die volgens hem slaat op „de verhoging van de christenen” door Constantijn de Grote, die in 313 keizer was geworden.

Het ”wegrukken van haar Zoon tot God en Zijn troon” opvatten als een zogenaamde ‘opname’ van de kerk en een voorspel van de wederkomst is dus op zijn minst nogal discutabel.

Dubieus

Daarnaast is het verband tussen het sterrenbeeld Virgo en de maagd uit Openbaring 12 twijfelachtig. Het sterrenbeeld dankt zijn naam immers aan de Grieken en Romeinen. Die noemden het sterrenbeeld respectievelijk Demeter en Ceres, naar hun godin van de landbouw. Of ook wel naar Justitia, de Romeinse godin van de rechtspraak; of naar Astraea, de Griekse godin van de schoonheid. Er bestaat geen enkele aanwijzing dat de apostel Johannes dit sterrenbeeld in gedachten had toen hij de eerste vijf verzen van Openbaring 12 opschreef.

Maar hoe zit het met de andere claims rond de sterrenhemel op 23 september? Allereerst staat de zon op die dag in het sterrenbeeld Virgo. Dat is op zich niets bijzonders: zolang Maagd deel uitmaakt van de dierenriem (Zodiak of Mazzaroth) gebeurt dit per definitie elk jaar. De dierenriem staat namelijk in het vlak van de aardbaan om de zon. De zon staat dus elke maand in een van de twaalf sterrenbeelden van de dierenriem.

Een ander ‘teken’ is dat de maan aan de voet van Maagd staat. Hoe opmerkelijk is dat? Doordat de maan eens per maand om de aarde draait, en de zon elke maand in een ander sterrenbeeld van de dierenriem staat, is het geen verrassing dat de zon en de maan zich samen één of twee dagen per jaar in het sterrenbeeld Maagd bevinden.

Verder maakt de grootste planeet, Jupiter, een beweging over de buik van Maagd die eindigt op 23 september. Jupiter zou volgens de Revelation 12 Sign-beweging heenwijzen naar de Messias, de Koning der koningen. De reden hiervoor is dat Jupiter ooit de Romeinse koning van de goden was, het equivalent van de Griekse god Zeus.

Die beweging van Jupiter door sterrenbeeld Maagd is echter evenmin bijzonder. De planeet doet dat elke twaalf jaar: Jupiter staat elk jaar in een ander sterrenbeeld in de dierenriem. Elke twaalf jaar staat de planeet dus ook een keer samen met de zon en de maan in sterrenbeeld Maagd.

„Voor het laatst gebeurde dat in 2005; waarom was die gebeurtenis geen aanleiding voor een profetie? Ik verwacht dat het komt omdat YouTube in februari 2005 voor het eerste online ging. Tegenwoordig is YouTube immens populair, en kunnen zulke profetieën zich heel gemakkelijk verspreiden”, analyseert de Amerikaanse astronoom dr. Danny Faulkner op de website van de creationistische organisatie Answers in Genesis.

Mytisch

Een vierde ‘teken’ heeft te maken met het sterrenbeeld Leeuw. Dat staat als het ware boven het hoofd van Maagd. De Revelation 12 Sign-beweging claimt dat het sterrenbeeld het teken is van ”de Leeuw uit de stam van Juda” (Openbaring 5:5-6 en Genesis 49:9-10). Maar historisch gezien heeft Leeuw helemaal niet zulke beste papieren: het is genoemd naar de kwaadaardige mythische leeuw van Nemea, die een gepantserde huid had waar pijl noch speer doorheen kon dringen. Dit beest doden was de eerste van de twaalf opdrachten die de mythologische Griekse held Herakles op zich had genomen.

Het merkwaardige van de samenstand op 23 september is dat er drie planeten in Leeuw zichtbaar zullen zijn: Mercurius, Venus en Mars. Planeten heten ook wel dwaalsterren; deze drie ‘sterren’, gevoegd bij de negen van Leeuw, maken samen de twaalf van Openbaring 12 vol. Ze vormen samen een kroon van twaalf sterren boven het hoofd van Maagd.

Is het bewijs nu geleverd dat er iets bijzonders staat te gebeuren? Nee, niet echt. De indeling in sterrenbeelden is ooit bedacht door heidense volkeren en is dus nogal willekeurig. Ook telt Leeuw meer dan de geclaimde negen sterren: sommige van die ‘sterren’ bestaan uit meerdere sterren, bijvoorbeeld omicron Leonis, rho Leonis en sigma Leonis, die zich in de voet van Leeuw bevinden. „De claim dat Leo negen sterren zou hebben, klopt niet. Het toevoegen van drie planeten brengt het totaalaantal dus ook niet op twaalf”, legt Faulkner uit.

Spectaculair

Hoe uniek is de planetaire samenstand op 23 september? Inderdaad tamelijk bijzonder: mensen maken zoiets wellicht eens in hun leven mee. Maar deze samenstand is zeker niet zo spectaculair als de eindtijdprofeten beweren. In het afgelopen millennium had deze vier keer eerder plaats: in 1827, 1483, 1293 en in 1056, berekende Christopher Graney, hoogleraar fysica en astronomie aan de Jefferson Community & Technical College in Louisville, Kentucky (USA), die uitvoerig op de kwestie ingaat.

Daarbij komt dat „het teken van den Zoon des mensen” (Mattheüs 24:30) voor iedereen zichtbaar zal verschijnen. Dat kan van het ‘teken’ op 23 september niet worden gezegd, stelt Faulkner. „Die gebeurtenis is voor iedereen wel uitstekend te volgen op computerschermen, maar niet aan het geschapen firmament.”

Bij al dit soort profetieën komt algauw de vraag op hoe moeilijk het is om de woorden van de Heere Jezus Zelf te begrijpen: „Doch van die dag en ure weet niemand, ook niet de engelen der hemelen, dan Mijn Vader alleen”? (Mattheüs 24:36). Weten de eindtijdvoorspellers het beter dan de Heere Jezus Zelf?

Volgens dr. Jonathan Sarfati, wetenschappelijk medewerker van Creation Ministies International in Australië, gaat „dergelijke eigendunk meestal gepaard met een fundamentele onkunde van de astronomie.”

Zoals vrijwel altijd gebeurt in de astrologie, of in christelijke varianten daarvan, lezen bijgelovige mensen in de sterren wat ze er graag in zouden willen zien, merkt Faulkner op. Maar op goede Bijbelse gronden verwerpen christenen horoscopen, astrologie en de opvatting dat het Evangelie in de sterren geschreven zou staan. In Jeremia 10:2 staat immers: „Zo zegt de Heere: Leert den weg der heidenen niet, en ontzet u niet voor de tekenen des hemels, dewijl zich de heidenen voor dezelve ontzetten.”

Er bestaat dus niet de minste reden om te geloven dat 23 september een datum is waarop er bijzondere Bijbelse profetieën in vervulling zouden moeten gaan. Sarfati: „Christenen moeten dan ook voorzichtig zijn en zich niet laten overrompelen door dergelijke sensationele claims. Wij weten de dag en de ure niet, maar wij moeten altijd bereid zijn.”

Bloed en vuur en rookpilaren

Vier bloedmanen in twee jaar? Dat is een teken dat er grote dingen stonden te gebeuren in Israël, meende pastor Mark Biltz van de El Shaddai Ministries in Tacoma (VS), een judaïstisch-christelijke gemeenschap. Hij zag enkele jaren geleden een foto van een bloedrode maan boven de rotskoepelmoskee in Jeruzalem. Dat beeld koppelde hij aan Joël 2:30 en 31: „En Ik zal wondertekenen geven in den hemel en op de aarde: bloed en vuur en rookpilaren. De zon zal veranderd worden in duisternis, en de maan in bloed, eer dat die grote en vreselijke dag des Heeren komt.” Deze tekst betekent volgens hem dat de maan in de eindtijd bloedrood zal kleuren.

Een zoektocht langs tal van websites bracht Biltz op het spoor van nog meer bloedrode manen. Hij ontdekte dat er in het sabbatsjaar 2014-2015 vier maansverduisteringen en twee zonsverduisteringen zouden plaatshebben. Wanneer er binnen twee jaar vier totale maansverduisteringen achter elkaar plaatshebben zonder gedeeltelijke verduisteringen tussendoor, is er sprake van een ”maantetrade”. Er zijn sinds de geboorte van de Heere Jezus 62 maantetrades geteld.

Het viel Biltz op dat alle vier de bloedmanen in het sabbatsjaar op Joodse heilige dagen zouden vallen. Dat kon geen toeval zijn, meende de pastor. Deze gebeurtenissen zouden weleens een boodschap voor de mensheid kunnen betekenen: zouden er Bijbelse profetieën in vervulling gaan?

De bloedmanen werden een sensatie door een boek van de Amerikaanse voorganger John Hagee: ”Four Blood Moons: Something is About to Change” (Vier bloedmanen: er gaat iets veranderen). Volgens Hagee zou de tetrade van 2014-2015 wijzen op bijzondere gebeurtenissen rond Israël.

Tijdens een maantetrade zijn er inderdaad weleens opzienbarende dingen gebeurd in Israël. Zoals de inname van Oost-Jeruzalem tijdens de Zesdaagse Oorlog tussen de eerste en de tweede maansverduistering van een tetrade. Maar dat is dan ook gelijk de enige gebeurtenis die in 2000 jaar tijd gelinkt kan worden aan het verschijnen van vier bloedmanen.

Achteraf kan gemakkelijk worden geconcludeerd dat Biltz en Hagee het mis hebben gehad. Er is namelijk niets opzienbarends gebeurd. Biltz heeft de smaak van het profeteren echter te pakken gekregen: momenteel voorspelt de voorganger dat de volledige zonsverduistering van 21 augustus 2017 in de VS een „waarschuwing is van God aan Amerika.” Er staat weer wat te gebeuren: „de hemel zal verduisterd worden en de temperatuur zal dalen”, waarschuwt de sinistere tekst op elshaddaiministries.us.

Het bijzondere is dat dergelijke tekenen aan de hemel gewoon kunnen worden voorspeld, desgewenst eeuwen of millennia van te voren. Dat maakt het profetische karakter ervan nogal bedenkelijk.

Een bloedmaan is dan ook een gewoon natuurlijk fenomeen. Tijdens een volledige maansverduistering kleurt de maan gewoonlijk rood. Dat komt doordat de aarde het zonlicht grotendeels blokkeert. Blauw licht wordt door de aardse atmosfeer weerkaatst, terwijl een deel van het langgolvige rode licht afbuigt door de aardatmosfeer. Dat licht valt wel op de maan, waardoor deze rood kleurt.

Het lijkt erop dat de ideeën van Biltz en Hagee vooral steunen op een selectieve lezing van Joël 2:31. Daar staat immers dat tegelijk met het bloedrood kleuren van de maan de zon verduisterd zal worden. Een zons- en een maansverduistering kunnen als natuurlijk fenomeen echter onmogelijk tegelijk optreden. Het is uitgesloten dat de maan tussen de zon en de aarde staat (zonsverduistering) en dat de aarde zich tegelijk bevindt tussen de zon en de maan (maansverduistering).

De tekenen waarover Joël profeteert, zijn dus eenmalig en buitengewoon, zoals ook blijkt uit het tekstverband met Joël 3:15: „De zon en maan zijn zwart geworden, en de sterren hebben haar glans ingetrokken.” Ze zullen volgens de kanttekeningen van de Statenvertaling voorafgaan aan „de grote dag des Heeren”, aan de dag van de wederkomst.