Een statig en massief bouwwerk. Dat is de eerste indruk van de kerk in Harkstede, een paar kilometer ten oosten van de stad Groningen. Een tien treden tellende trap leidt naar de deur. Boven de deur hangt het kleurige wapen van Henric Piccardt, de man die de kerk liet bouwen.

Minder toegankelijk

In de kerk wordt nog één keer in de maand een dienst belegd, zegt Wieger Schuur, gids en voorzitter van de restauratiecommissie. De protestantse gemeente, een samenvoeging van de hervormde kerk van Harkstede en de gereformeerde kerk van het nabijgelegen Scharmer, komt hoofdzakelijk bijeen in het naastgelegen verenigingsgebouw. De eredienst op zondag trekt zo’n tachtig tot negentig mensen. Voor mindervaliden is de oude kerk namelijk moeilijk toegankelijk en in de winter is het bedehuis moeilijk warm te krijgen.

De toren van de kerk dateert van rond 1250. Een kerkgebouw, uit circa 1325, stond daar eeuwenlang zo’n 10 meter naast. Het gebouw werd in 1691 afgebroken om plaats te maken voor de huidige kerk, die sinds 1700 tegen de toren aan staat.

Henric Piccardt werd in 1636 geboren. Zijn vader was predikant in Woltersum, ook in de provincie Groningen. Schuur: „Hij ging eerst rechten studeren in Franeker en later ging hij zonder medeweten van zijn vader studeren in Orléans, in Frankrijk. Om in zijn levensonderhoud te voorzien, trok hij zingend rond. Hij rondde zijn studie af en vertrok naar Parijs.” In die plaats leidde hij een dubbelleven. „Hij was kamerheer bij koning Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Maar ook zong hij op de Pont Neuf, een beroemde brug in Parijs. Dat deed hij met een vermomming, want de koning moest niet te weten komen dat zijn personeel op een brug zong.”

In 1672, het rampjaar, ging Piccardt weer naar Nederland. Hij werd in Groningen gevangengezet omdat hij banden had met de Franse koning, een van de aanvallers van de Nederlanden. In 1673 kwam hij weer vrij. Later trouwde hij met de dochter van een medegevangene: Anna Elisabeth Rengers. Piccardt kreeg diverse hoge banen en kwam in aanraking met stadhouder Willem III.

Dat contact vormde de basis voor een nieuwe kerk in Harkstede, de plaats waar Piccardt zich vestigde. „Hij kon ongelofelijk mooi praten. Hij had veel charisma en kwam overal binnen. Van Willem III wist hij 70.000 gulden als lening te krijgen. Dat was een gigantisch bedrag.”

In de kerk werd op zo’n vijftien tot twintig plaatsen het familiewapen van Piccardt aangebracht. „Hij had ook een eigen bank en een werkkamer in de kerk. Daar ontving hij buitenlandse gasten.” Naast de werkkamer liet hij een privaat, een toilet, aanbrengen.

Schuur opent de deur van de voormalige grafkelder. Die is onder de kerk aangebracht, maar omdat de kerkzaal zo hoog ligt, staat de kelder nog boven het maaiveld. De kelder is nu in gebruik als verkoopplaats voor tweedehands boeken. „Hier stonden twintig grafkisten van de families Piccardt en Rengers. Maar bij een restauratie in 1933 zijn die naar een verzamelgraf gebracht.” In een ruimte ernaast staan twee grote kisten en een kleine. Ze zijn van het echtpaar Piccardt en een nichtje. „Piccardt wilde na zijn dood in 1712 in een grafkelder worden bijgezet. Hij wilde niet dat zijn kist in het water stond als het Groningse land bij een watervloed overstroomde.”

Opgeknapt

De buitenkant van de kerk werd vier jaar geleden voor zo’n 300.000 euro opgeknapt. Inmiddels zijn de binnenkant en het orgel aan de beurt: bij elkaar zo’n 600.000 euro. De restauratie wordt mede mogelijk gemaakt door diverse fondsen die het opknappen van kerken financieren. Voor de Stichting Oude Groninger Kerken zijn de bijkomende kosten daardoor beperkt. Toch is het volgens Schuur belangrijk dat de stichting de kerk heeft overgenomen. „De stichting heeft goede netwerken. Dat is in de toekomst belangrijk bij restauraties en het aanvragen van verzekeringen.”

Het is de bedoeling dat de kerk een museale functie krijgt. De kerkelijke gemeente huurt het pand voor erediensten. De stichting kan op haar beurt het verenigingsgebouw gebruiken.

Object: kerk Harkstede

Bouwjaar: 1700

Jaar van overdracht: 2017

Verkoper: protestantse gemeente Scharmer-Harkstede

Koper: Stichting Oude Groninger Kerken

Geschatte waarde: zo’n 4 miljoen euro

Bijkomende kosten: vrij beperkt

zomerserie Voor 1 euro

Wat is er te koop voor 1 euro? Deel 1 in een serie.