De European Academy of Religion is een initiatief van stichting Refo500, waarvan prof. Selderhuis directeur is. Uit dien hoofde was hij daar.

Er kwamen in Bologna mensen uit alle mogelijke landen, zelfs uit Saudi-Arabië, Israël en Rusland. Prof. Selderhuis: „Ik hoorde een lezing van een Russisch-orthodoxe theoloog die een pleidooi voerde voor de studie van Luther en Calvijn in zijn eigen kerk. Dat zijn toch opmerkelijke gebeurtenissen. Ook de uitdaging van de islam en het gesprek met de Rooms-Katholieke Kerk hebben hier de aandacht. Religie is een gezamenlijke uitdaging in Europa en heeft ook door de recente aanslagen een nadrukkelijke plaats gekregen op de agenda van de politiek. Aan het gesprek daarover moeten christenen zo veel mogelijk gezamenlijk deelnemen.”

Prof. Selderhuis is met name dit jaar druk met het coördineren van activiteiten in het kader van de herdenking van 500 jaar Reformatie. De hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) ziet een duidelijke trend dat christenen in Europa elkaar bewust opzoeken. „Christenen hebben een gezamenlijke basis in de Schrift en de kernbegrippen van het christelijk geloof. De ontwikkelingen in Europa geven christenen de overtuiging dat ze elkaar in toenemende mate nodig hebben.”

Leicester

Een bekende Europese conferentie die met name predikanten toerust, is de Leicesterconferentie, genoemd naar de Engelse plaats Leicester, maar sinds dit jaar verhuisd naar Yarnfield. De Leicesterconferentie is een initiatief van de Schotse uitgeverij The Banner of Truth en wordt al ruim vijftig jaar gehouden. Deze uitgeverij belegt wereldwijd conferenties die in het teken staan van het uitdragen van de puriteinse opvattingen. De Leicesterconferentie is vooral van belang voor predikanten in het Verenigd Koninkrijk die dikwijls op eenzame posten verkeren.

Ook Nederlanders komen elk jaar naar Leicester om zo het contact te onderhouden met hun Engelse geloofsgenoten. Ds. A. A. F. van de Weg, hersteld hervormd predikant in Abbenbroek, werd als theologisch student al meegenomen naar Leicester en hoopt volgend jaar er voor de tiende keer naartoe te gaan. „Ik probeer ook jaarlijks naar de Haamstedeconferentie te gaan, maar het verrijkende van Leicester zijn, naast de theologische diepgang, ook de internationale contacten. De kokervisie die je zou kunnen hebben als je in één kerk of in één land leeft of preekt, gaat eraan als je over de zee trekt en daar christenen ontmoet.”

Je treft er een veelkleurigheid aan die veel diverser is dan je vermoedt, aldus de predikant. „Veelkleurigheid is niet verkeerd of bedreigend, maar toont juist de rijke geschakeerdheid van Gods genade. De meerwaarde van Leicester ligt voor mij ook in de herontdekking van het puritanisme. Het oude goud wordt daar afgestoft en in een frisse en eigentijdse vorm gepresenteerd.”

Bij de laatste reis dit jaar rees bij Van de Weg en zijn conferentiegenoten de wens om wat meer aan de bel te trekken in Nederland en landgenoten op te wekken naar dit soort conferenties te gaan. Ds. Van de Weg: „Het kan je bevrijden van veel kleingeestigheid en provincialisme, de gedachte dat zoals het hier gaat, het altijd moet gaan. Dat is bevrijdend maar ook weer lastig, want hoe ga je daarmee om in je eigen land en kerk? Maar voor mezelf is het heel verfrissend dat de wereldkerk van de Heere Jezus Christus veel breder is dan de kerk in Nederland. Ondanks de verschillen en variaties in liturgie en prediking gaat het om dezelfde norm en inhoud.”

Frankrijk

Wie protestants in Frankrijk is, beseft hoe uiterst zwak deze richting in het seculiere en slechts in naam rooms-katholieke Frankrijk vertegenwoordigd is. Een belangrijke Franstalige conferentie van voorgangers is momenteel de Colloque Biblique Francophone, gehouden in Lyon. Vroeger heette zij de Pastorale van Dyon, die traditiegetrouw bijeenkwam in de middeleeuwse abdij de Labussière. Voor veel Nederlanders waren deze bijeenkomsten onvergetelijk, zowel inhoudelijk als het verblijf in deze schitterende omgeving.

De Colloque is inmiddels niet de enige activiteit in Frankrijk. De reformatorische faculteit Jean Calvin in Aix-en-Provence organiseert de ”Carrefour Théologique”. Ook de faculté libre théologique in Vaux-sur-Seine belegt conferenties. Een enkele keer organiseert The Gospel Coalition Franstalige conferenties in Genève.

Ds. H. Korving, christelijk gereformeerd predikant in Urk, is als zendingsdeputaat betrokken bij het opzetten van missionaire projecten in Londonderry, Parijs en Barcelona. Hij heeft zowel de Colloque als de Leicesterconferentie diverse keren bezocht. In Leicester kwam ds. Korving vier jaar geleden weer nadat hij daar twintig jaar niet meer was geweest. „Ik was benieuwd of ik daar dezelfde sfeer aantrof en tot mijn verrassing en blijdschap was dat het geval. Er was niet het opschuiven naar het mensgerichte en emotionele wat je bij ons in Nederland nog weleens hebt.”

Ds. Korving ging naar Leicester voor persoonlijke toerusting, aandacht voor de Schriftuurlijk-bevindelijke prediking en gereformeerde belijdenis, „en natuurlijk een stuk herkenning over de kerkmuren.” „Wat mij aansprak in Leicester was het brede publiek, van Afrikaanse voorgangers tot presbyteriaans ingerichte kerken, baptisten en congregationalisten. In Frankrijk ben ik vier keer geweest als deputaat buitenlandse kerken. Ik had behoefte aan contact met deze geloofsgenoten. De conferenties worden daar niet druk bezocht door de eigen kerken, omdat er gewoon weinig Bijbelgetrouwe gemeenschappen zijn. Je waardeert ook steeds meer je eigen voorrechten als je de grote kaalslag in Frankijk ziet. Daarom is betrokkenheid juist bij deze kerken van groot belang.”

Duitsland

In Duitsland timmert Evangelium21 aan de weg, een platform van reformatorische evangelicalen. In april hield het platform weer een drukbezochte bijeenkomst in Hamburg. Wat vooral opviel op deze laatste conferentie, was dat jongeren domineerden. Ze waren er bij honderden. Velen van hen hadden er een urenlange reis voor overgehad om dit jaar drie dagen lang te luisteren naar een vol programma van diepgravende lezingen over de betekenis van de Reformatie.

De val van de Muur in 1989 heeft geleid tot verdergaande contacten tussen West- en Oost-Europese christenen. De oprichting van het International Reformed Theological Institute (IRTI), waarvan prof. dr. A. van de Beek de eerste voorzitter was, was er de vrucht van. IRTI-directeur dr. Pieter Vos is momenteel ook betrokken bij Europese conferenties van de International Association for the Promotion of Christian Higher Education (IAPCHE) en als docent vanuit de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) bij Comenius, het samenwerkingsverband van Nederlandstalige protestantse theologische faculteiten en hun zusterinstellingen uit Oost- en Midden-Europa. Concreet gaat het om Oostenrijk, Hongarije, Roemenië, Tsjechië en Slowakije.

Van Nederlandse zijde doen behalve de PThU ook de theologische faculteiten/universiteiten te Amsterdam, Apeldoorn, Groningen, Kampen, Leiden en Utrecht mee. Recent heeft de Evangelisch Theologische Faculteit (ETF) te Heverlee zich aangesloten. De voornaamste taak van Comenius is het organiseren van een tweejaarlijkse conferentie, afwisselend in Nederland en België of een van de deelnemende Midden- en Oost-Europese landen.

Dr. Vos: „Terwijl theologie eerder nog dikwijls sterk nationaal gericht was, zien we nu dat nieuwe theologen meer internationaal gericht zijn. Het boeiende van Europese en wereldwijde contacten is dat mensen uit dezelfde traditie maar met een andere achtergrond anders denken en andere vragen stellen. Verder is het waardevol om elkaar als Europese theologen en christenen te ondersteunen. Het christendom is in veel landen een minderheidsreligie geworden. Hoe stel je je vanuit zo’n positie op in het publieke domein? Welke theologische inbreng geef je in discussies die gedomineerd worden door een seculier perspectief? Het is waardevol om daarover met elkaar door te spreken.”

Zending

Europa is inmiddels zélf zendingsgebied geworden. Dat onderstreept al helemaal de noodzaak om de handen ineen te slaan. Een van de organisaties die flink aan de weg timmeren is de European Christian Mission (ECM), die zo’n 200 werkers in 17 verschillende landen in dienst heeft, waaronder ruim 40 vanuit Nederland. Het bijzondere is dat ECM volledig gefinancierd wordt vanuit giften.

Van belang is ook de Europese Conferentie van Gereformeerde Kerken (European Conference of Reformed Churches, EuCRC), die elke twee jaar bijeenkomsten belegt in Europa, vorig jaar in De Glind. De EuCRC is de Europese afdeling van de Internationale Conferentie van Gereformeerde Kerken (ICRC), die in 1982 is ontstaan als alternatief voor de Gereformeerde Oecumenische Raad (GOR) en de Wereldraad van Kerken. Van het Europese verband zijn ook de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt lid.

Volgens EuCRC-voorzitter drs. Jos Colijn is het belang van de EuCRC dat gereformeerde kerken in Europa elkaar bemoedigen door ervaringen uit te wisselen over wat er in onze kerken gebeurt en samen te bidden. „De context waar de verschillende kerken in Europa zich in bevinden is niet identiek, maar er zijn wel veel overeenkomsten in de vragen die op ons af komen en we kunnen van elkaar leren.”

De meeste Europese gereformeerde kerken in buiten Nederland zijn volgens drs. Colijn klein, met gemeenten van minder dan honderd leden. „Het is dan heel belangrijk om contacten met andere gereformeerde kerken te onderhouden. Voor alle Europese kerken is het een belangrijke vraag hoe we als kerken in een seculiere omgeving missionair kunnen zijn en ook de jongeren daarin meenemen.”

De laatste keer werden ervaringen rond vluchtelingen uitgewisseld. Drs. Colijn: „Gereformeerde kerken in een moslimcontext, zoals Turkije en Albanië, kunnen dan veel vertellen aan bijvoorbeeld kerken in Engeland en Nederland. Maar ook gezamenlijke Bijbelstudie verbindt. Zo spraken we de laatste keer over de sacramenten en het was mooi om te zien hoe verschillende gereformeerde kerken omgaan met bijvoorbeeld de vraag of kinderen aan het avondmaal mogen. Kortom, we voelen ons verbonden in het geloof en de gereformeerde belijdenis en we willen elkaar daarin versterken.”

Christenen kijken steeds verder

Christenen zitten steeds minder vast aan hun grondslagen en kijken graag om zich heen. „Ze denken minder vanuit confessionele kaders, en meer in Europees verband”, zegt prof. Herman Selderhuis. In Europa vinden christenen elkaar steeds meer en beleggen ze graag conferenties en organiseren ze andere activiteiten. Daarbij gaat het steeds om onderlinge verrijking en toerusting.