In de kapel van het Hoornbeeck College in Amersfoort werd woensdagavond het boek ”Reformatie vandaag” (uitg. De Banier, Apeldoorn) gepresenteerd. Daarin beschrijft Van der Zwaag, kerkredacteur bij het Reformatorisch Dagblad, de Reformatie als een beweging die haar positie moest bepalen ten opzichte van de Rooms-Katholieke Kerk en de dopers. Daarbij trekt hij lijnen naar het heden.

Van der Zwaag zei woensdag dat zijn visie op het doperdom in de loop der jaren is veranderd. Het is volgens hem een vorm van radicaal christendom dat de kerk wil hervormen en zuiveren. „In zoverre is het doperdom de bekende luis in de pels, die de kerk voortdurend wakker schudt en bij de les houdt. We hebben steeds profetische gestalten als Luther, Menno Simons, Wesley, Kierkegaard en Bonhoeffer nodig om de gevestigde kerken op te roepen tot het oorspronkelijk elan. Er bestaat geen groter gevaar dan valse rust, zelfgenoegzaamheid, burgerlijkheid en naamchristendom.”

Van der Zwaag ziet vroomheid als een verbindende schakel tussen de verschillende geloofsrichtingen. „Al sluit ik mijn ogen bepaald niet voor de ontsporingen in het doperdom, wanneer de Geest losgemaakt wordt van het Woord en bijzondere profeten zich meester maken van de Bijbel en van eenvoudige gelovigen.”

Genade

Volgens hem hebben vrijzinnigen én rechtzinnigen een reformatie nodig. De laatste groep om weer het „onvoorwaardelijke karakter van de genade en de vrijheid van het de kinderen van God te ontdekken.” Reformatorische christenen moeten weer aan het infuus van de Reformatie, vindt hij. „En het liefst zo snel mogelijk, want de tijd dringt.”

Van der Zwaag doet in zijn boek een pleidooi om eerlijk en onbevangen in gesprek te gaan met rooms-katholieken en evangelischen. Veel van de discussies zijn volgens hem behept met stereotypen en verkeerde beeldvorming. Om de oecumene verder te helpen, is het nodig om zich werkelijk in de ander te verdiepen. „Van priester Antoine Bodar las ik recent de mooie uitspraak: „Wie de ander niet kent, kan hem niet beminnen. Wie leeft van het vooroordeel komt aan het oordeel niet toe. Wie zich niet de moeite getroost na te denken, neigt de ander na te praten.””

In de verhouding tussen rooms-katholieken en protestanten zijn volgens Van der Zwaag nog steeds belangrijke en soms wezenlijke verschillen, bijvoorbeeld in de visie op kerk, ambt en eucharistie. „Desondanks kan een authentieke vroomheid, geworteld in Christus en in lijn met de Katholieke Kerk van alle eeuwen, een gemeenschappelijk vertrekpunt en beleefde identiteit bieden. Ik denk dat dé tegenstelling tegenwoordig niet tussen rooms-katholiek en protestant is, maar tussen orthodox-Bijbels en vrijzinnig.”

Olifant

Prof. dr. Paul van Geest, hoogleraar patristiek aan Tilburg University en aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vroeg zich af of de Reformatie wel nodig was. „Al zijn er zeker argumenten aan te voeren dat bepaalde pausen antichristelijke eigenschappen hebben gehad.” Leo X was zo’n paus. „Hij had meer oog voor zijn witte olifant Hanno dan voor die Duitse monnik Maarten Luther, die zo veel bezwaren had tegen de misstanden in de kerk. De renaissancepausen waren ver van het Evangelie verwijderd geraakt.”

Van Geest wees erop dat er in de tijd van Luther allerlei hervormingsbewegingen in de kerk bestonden. „Dat is de grote paradox in de Romana. Er waren slechte pausen, maar ook hervormers. Er was kaf en er was koren. Die hielden elkaar in evenwicht. Dat roept de vraag op: was de Reformatie echt nodig?”

Het is volgens hem een feit dat de Reformatie veel „vruchten” heeft voortgebracht. „Maar blijf altijd denken in vragen. Was de Reformatie echt nodig? Er waren ook goede pausen, zoals Adrianus VI, die bereid was de kerk te hervormen. Als die man langer dan anderhalf jaar paus was geweest, had alles er anders uitgezien.”

Roeping

Prof. dr. Henk Bakker, hoogleraar baptisme aan de Vrije Universiteit Amsterdam, verwees naar artikel 9 van de Apostolische Geloofsbelijdenis: „Ik geloof één heilige, algemene christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen.” „Bij 500 jaar Reformatie mijmer ik vooral over hervorming en herstel van dit artikel”, zei hij. „De Reformatie is in dit opzicht zijn doel voorbijgeschoten.” Een netjes afgegrensde kerk kan volgens hem niet „één, heilig en algemeen” zijn. „Want dat ben je samen, als diverse kerktypen, vanuit Christus de Heer en bron.”

Ds. L. J. Geluk, voorzitter van de vereniging Protestants Nederland, opende de bijeenkomst. Hij memoreerde dat Luther 500 jaar geleden na de publicatie van zijn 95 stellingen buiten de kerk kwam te staan. Er ontstonden echter vele kerken. „Als die in deze tijd hun roeping verstaan, dan zullen ze zoeken naar eenheid.”

„Breuk met Rome niet te helen”

De breuk tussen Rome en Reformatie wordt vóór de wederkomst van Christus niet meer geheeld. Rooms-katholieken en protestanten kunnen zich echter vinden in het zoeken naar de gemeenschap met Christus.

Dat zei dr. M. Klaassen, voorzitter van de stichting In de Rechte Straat (IRS), woensdag in Amersfoort bij de presentatie van het tweedelige boek ”Reformatie vandaag” van dr. K. van der Zwaag.

Dat de breuk tussen de rooms-katholieken en protestanten niet meer te helen is, klinkt volgens de hervormde predikant uit Arnemuiden misschien wat pessimistisch. „Maar het is realistisch. Zaken als de apostolische successie en de onfeilbaarheidsclaim van Rome maken toenadering onmogelijk.” Ook het sola fide en sola gratia van de Reformatie –een mens wordt alleen door geloof en genade zalig– gaan niet samen op met de rooms-katholieke trits geloof, werken en traditie, aldus dr. Klaassen.

Hij verwees naar een binnenkort te verschijnen studie van prof. dr. W. van Vlastuin over de katholiciteit van de kerk. „Hij pleit er terecht voor de gemeenschap met Christus te zien als het hart van de kerk. De kerk volgt dus uit de gemeenschap met Hem.”

Het gesprek tussen rooms-katholieken en protestanten moet worden voortgezet. „In de overtuiging dat allen die de Christusgemeenschap kennen, één zullen zijn.”

Zie ook:

Verlangen naar reformatie, Reformatorisch Dagblad (06-04-2017)

„Belijd schuld over vervolging dopers”, Reformatorisch Dagblad (06-04-2017)