Dr. David Garrison weet het zeker. De Amerikaan verdiept zich al decennia in de islamitische wereld en in kerkplantingsbewegingen binnen die wereld. Zijn conclusie: overal in de islamitische wereld breekt het Evangelie meer baan dan ooit tevoren.

Hij onderscheidt in het huis van de islam negen kamers: afzonderlijke regionale gebieden waarbinnen de bevolking iets met elkaar deelt, zoals de taal of aspecten van de cultuur. „Deze clusters van landen zijn gevormd door hun gedeelde geschiedenis, talen, handel, conflicten en daardoor ook hun gedeelde bestemming”, zegt Garrison.

Volgens Garrison waait er een wind door elk van deze negen kamers van het huis van de islam: de wind van de Geest, waardoor moslims tot geloof komen. Hij claimt dat in elk van deze regio’s minstens één „beweging tot Christus” aanwezig is. Van zo’n beweging is volgens hem sprake als er in het gebied minimaal honderd nieuwe kerken of minimaal duizend dopelingen zijn, gemeten over maximaal twee decennia. Zij worden ”muslim background believers” genoemd: gelovigen met een moslimachtergrond, of kortweg mbb’s.

Stratego

Over die wereldwijde beweging van mbb’s schreef Garrison in 2014 het boek ”A Wind in the House of Islam”, waarvan de Nederlandse vertaling op het punt staat uit te komen.

Garrison kreeg kritiek op zijn boek, al was het maar omdat hij weliswaar met veel voorbeelden en aansprekende verhalen komt, maar zelden concreet maakt waar en hoe deze bewegingen dan precies ontstaan. Hoe valt een beweging van geheime ex-moslims in Saudi-Arabië te verifiëren als zelfs zendelingen in het land er niets van zien? Hoe groot is het gevaar dat wensdenken de oorzaak is van al te rooskleurige bespiegelingen?

„Het is helaas waar dat er een ontstellende hoeveelheid onzin verkondigd wordt over bekeringen”, zegt zendeling Bert de Wit van de Zending Gereformeerde Gemeenten vanuit het West-Afrikaanse Guinee. „Organisaties uit orthodox-christelijke kring mogen wat dat betreft best wel kritischer zijn en ook kritischer worden bejegend.”

Andere (ex-)zendelingen en deskundigen uit orthodox-christelijke kring zeggen soortgelijke dingen. Vaak stellen ze het tellen van mbb’s per definitie onder stevige kritiek. „Liever houd ik me helemaal niet met dat soort tellingen bezig”, zegt ds. C. W. Rentier daar desgevraagd over. De directeur van Evangelie & Moslims moet al gauw denken aan koning David „die ontspoorde door alle strijdbare mannen te willen tellen. Ik vind dit soort statistieken ook een ongezond signaal naar moslims toe, alsof we stratego met elkaar spelen.”

Islamitische dictatuur

Tegelijk zien ook critici dat er meer moslims christen worden dan ooit tevoren. Dat er een beweging gaande is van ex-moslims die christen worden, ontkent niemand. Maar ds. Rentier wijst erop dat die ontwikkelingen niet met sociologische wetmatigheden voorspelbaar zijn. „Een grote groep die de islam heeft verlaten maar niet is gedoopt, zou kunnen terugkeren tot de islam wanneer ze als migrant in het Westen slecht behandeld worden en nog steeds als moslim worden gezien. Omgekeerd zouden de komende jaren nog eens tienduizenden de islam kunnen verlaten als het geweld van moslimterroristen aanhoudt en Turkije een islamitische dictatuur wordt.”

In de visie van de predikant-directeur is uiteindelijk de achtergrond van bekeerlingen niet belangrijk, maar de vraag „of ze de Heere Jezus in geloof navolgen en daar met ons in volharden. Dat moet onze enige boodschap aan moslims zijn.”

Wereldwijd wordt een groeiend aantal moslims christen. Deze serie achterhaalt in drie delen wat, waar en hoe dit precies gebeurt. Vandaag deel 2: waar gebeurt het? Volgende week zaterdag het slot.

Over de kaart

De kaart met daarin negen kamers in het huis van de islam is ontwikkeld door dr. David Garrison, die met duizend ex-moslims sprak. De tekstblokken geven bij elke kamer de opvallendste ontwikkelingen weer. De getallen die in deze landenkaders worden genoemd, komen uit het onderzoek ”Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census” (2015) van Duane Miller en Patrick Johnstone.

Buiten het islamitische huis: Nederland

De meeste landen in de wereld liggen niet in het huis van de islam, maar in het zogeheten huis van de oorlog: het gebied dat niet islamitisch is. Ook daar komen moslims tot geloof. Onderzoek komt voor Nederland uit op 4500 mensen. „Dat lijkt me onwaarschijnlijk laag”, reageert ds. C. W. Rentier, directeur van Evangelie & Moslims, op dit getal. „Het dubbele aantal is realistischer.” Volgens ds. Rentier zijn er bovendien tienduizenden Nederlanders met een moslimachtergrond die zichzelf niet meer als moslim zien. „Een deel daarvan is gedoopt.”

Zuidoost-Aziatische kamer: Bangladesh

De groei van het aantal mbb’s in Zuidoost-Azië komt bijna geheel voor rekening van één land: Bangladesh. Van de naar schatting 150.000 ex-moslims in deze kamer van de islam wonen er 130.000 in dit relatief kleine land. Het land bewees over vruchtbare grond voor het Evangelie te beschikken sinds de jaren negentig, toen steeds massaler werd gevoeld dat Bangladesh toe was aan een nieuwe identiteit. Orkanen, overstromingen en wanbeleid hadden van Bangladesh een puinhoop gemaakt. Als gevolg lieten steeds meer Bengalen hun hindoe-achtergrond voor wat die was. Velen zochten hun heil in de islam. Midden in die turbulente jaren, zegt David Garrison, verbreidde het Evangelie zich razendsnel. „Tienduizenden Bengaalse moslims wilden de doop als bewijs voor hun nieuwgevonden geloof in Isa al-Masih, Jezus de Christus.”

Turkse kamer: Bulgarije

Na de val van het IJzeren Gordijn in 1989 en de daarop volgende ineenstorting van de Sovjet-Unie, kregen miljoenen Turkse moslims in Oost-Europa en Centraal-Azië voor het eerst in lange tijd de mogelijkheid hun horizon te verbreden. Het atheïsme van de communistische machthebbers bleek toch niet het laatste woord te hebben. Bulgarije bijvoorbeeld zou wel 45.000 mbb’s herbergen. Maar hoewel Bulgarije tot de Turkse kamer wordt gerekend, zijn het in feite maar weinig Turkse moslims die tot geloof komen. Ook in Turkije zelf blijkt dat: het land telt naar schatting slechts zo’n 4500 mbb’s. De uitgestrekte Turkse kamer in het huis van de islam blijft een moeilijk toegankelijke regio voor het Evangelie.

Indo-Maleisische kamer: Indonesië

De eerste en de grootste. Dat geldt –met stip– voor Indonesië. Het land telt volgens onderzoek 6 miljoen van de 10 miljoen mbb’s in de afgelopen halve eeuw. Directe aanleiding voor grootschalige bekeringsgolven vormde het geweld na een communistische couppoging in 1965. De nieuwe machthebbers wilden afrekenen met alles wat communistisch en atheïstisch was en eisten dat iedere burger zou kiezen tussen islam, katholicisme, protestantisme, hindoeïsme en boeddhisme. Enkele miljoenen mensen, onder wie Indonesiërs met een cultureel-islamitische achtergrond, werden daarop christen.

David Garrison erkent dat het moeilijk is die beweging te zien „als een puur vrijwillige bekering van moslims tot Christus”, maar hij wijst er wel op dat veel individuen hierdoor later alsnog tot geloof zijn gekomen.

Noord-Afrikaanse kamer: Algerije

Weinig omstreden is de grote beweging sinds de jaren negentig in met name Algerije, onder Kabyle-berbers. Zoals in veel gevallen speelt ook hier islamitisch geweld een rol. Na een bloedige strijd tussen het regeringsleger en islamisten in de jaren negentig ontdekten berbers, op zoek naar alternatieven, het Evangelie via radio en televisie. In de regio Kabylië groeit onder meer het protestantisme hard. „In 1996 waren hier twaalf mensen”, zei de vrouw van een voorganger onlangs in deze krant. „Nu zijn we met 1200 leden de grootste protestantse gemeente van Noord-Afrika. De gemeente bestaat volledig uit ex-moslims.”

Arabische kamer: Saudi-Arabië

Een van de meest controversiële tellingen betreft Saudi-Arabië – hét hartland van de islam, met de voor moslims heilige steden Mekka en Medina. Onderzoekers komen op een schatting van 60.000 mbb’s in dit land: vele malen meer dan de enkele honderden die voor de buurlanden zijn geregistreerd. Veel van deze gelovigen zouden in het geheim christen zijn, stelt het onderzoek. Maar juist omdat ze dat in het geheim zijn, is hun aantal nauwelijks te controleren. Om die reden houden de onderzoekers zelf ook een slag om de arm. Een Nederlandse zendeling die tot voor kort jaren in Saudi-Arabië heeft gewoond, doet hetzelfde. „Ik hoop dat het klopt. Maar het zou me verbazen als er zulke grote ondergrondse bewegingen zijn. Wij hebben ze niet gezien.”

Perzische kamer: Iran

Waar de jaren zestig en zeventig het toneel waren van grote bewegingen in Indonesië, zijn de jaren tachtig het decor voor soortgelijke ontwikkelingen in Iran. Waren er in 1960 naar schatting hoogstens een paar honderd mbb’s in het land, na de Iraanse Revolutie in 1979 ontdekten veel Iraniërs al snel dat het strenge theocratische regime allerminst de oplossing was voor alle problemen. Onderzoek stelt dat Iran zo’n 100.000 ex-moslims telt, terwijl andere claims van een veelvoud van dat getal uitgaan. Die ontwikkeling zet zich door in het Westen. De grootste groep ex-moslims in Nederland bestaat zonder twijfel uit Iraanse vluchtelingen. Tegelijk blijkt dat „geen moslim-zijn” voor velen belangrijker is dan „christen-zijn.” Er zijn veel voorbeelden van Iraniërs die, na gedoopt te zijn, nauwelijks betrokken blijven bij een christelijke gemeenschap.

Oost-Afrikaanse kamer: Ethiopië

Ethiopië valt op in de Oost-Afrikaanse kamer. Waar de meeste landen in dit uitgestrekte gebied hoogstens enkele duizenden mbb’s tellen, lopen de schattingen voor Ethiopië op tot wel 400.000. Dit komt voor een belangrijk deel door de „energieke evangelisatie” door Ethiopische christenen zelf, denken de onderzoekers. Zo is er de Horn of Africa Mission, een Afrikaanse zendingsorganisatie die de afgelopen jaren duizenden gemeenten stichtte in vooral Ethiopië. De groei van het aantal christenen zou er zelfs hoger liggen dan in India, waar ook veel berichten vandaan komen over moslims die christen worden. Tegelijk neemt in Ethiopië ook de invloed van de islam toe. Vanuit omliggende islamitische landen wordt eveneens zending bedreven.

Zuidwest-Aziatische kamer: Afghanistan

Afghanistan is één van de weinige landen waar nog altijd geen autochtone kerk bestaat – net als dat het geval is in onder meer een aantal landen in de Arabische kamer. Onderzoek gaat uit van ruim 3000 mbb’s in Afghanistan. Het lijkt erop dat het aantal christelijke Afghanen in het Westen, waar velen heen vluchtten door de aanhoudende oorlogen, een stuk hoger ligt dan in het thuisland.

Hoe weerbarstig de Afghaanse cultuur is voor het Evangelie, laat Kate McCord, een Amerikaanse zendelinge, als geen ander zien in het boek ”In het land van de blauwe boerka’s”. Wie naar het grote plaatje kijkt, heeft wellicht weinig vertrouwen dat het Evangelie daar werkelijk kan aarden. Dat ze toch hoop voor het land heeft, is alleen omdat ze naar een nóg groter plaatje kijkt. Ze heeft hoop „omdat ik weet dat God het volk liefheeft.”

West-Afrikaanse kamer: Nigeria

De verschillen in de West-Afrikaanse kamer zijn enorm. Waar een land als Guinee volgens onderzoek niet meer dan 3000 mbb’s telt sinds 1960, zou Nigeria over diezelfde periode uitkomen op maar liefst 600.000. Toch valt er over dat grote verschil wel iets te zeggen, stelt de Nederlandse evangelist Bert de Wit desgevraagd vanuit Guinee. „In Guinee wonen procentueel gezien veel minder christenen dan in Nigeria. Als je niet blootgesteld wordt aan een andere manier van leven, dan helpt je dat niet erg om een existentiële verandering door te maken waar je geliefden niet blij mee zullen zijn.” Daar komt bij dat Guinee wat stabieler is dan het midden van Nigeria. „In crises, of losgeweekt uit hun omgeving, komen mensen makkelijker tot een geloofsverandering.”

Eerdere afleveringen uit deze artikelenserie leest u in het thema De zoektocht van Ismaël.