In de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden trokken gemeentelijke fusies de afgelopen jaren de aandacht. Molenwaard –nog maar net bekomen van de herindeling in 2013– gaat per 1 januari 2019 samen met Giessenlanden. Op diezelfde datum vormen Leerdam, Zederik en Vianen de gemeente Vijfheerenlanden.

De vraag dringt zich op hoe het de rest van het gebied vergaat in al dat herindelingsgeweld. Zitten er nieuwe fusies aan te komen? Hoe staat het met Gorinchem, dat alleen over dreigt te schieten nadat besprekingen met Hardinxveld-Giessendam, Giessenlanden en Molenwaard en een latere vrijage met alleen Hardinxveld-Giessendam op niets uitliepen?

„Gorinchem verkeert in een luxepositie”, legt Molengraaf van de plaatselijke CU/SGP uit. „We kunnen alleen verder. De stad telt 35.000 inwoners en onze bestuurskracht is ruim voldoende om zelfstandig te blijven. Bovendien zijn hier alle voorzieningen. Maar die positie maakt het meteen wat lastig. In de Alblasserwaard worden we als arrogant betiteld. Dat is in het verleden gegroeid en soms is het verwijt nog terecht ook.”

Gorinchem wilde graag met Hardinxveld-Giessendam in zee, maar kreeg nul op het rekest. „We hebben een uitstekend aanbod gedaan, maar deze plaats koos voor de Drechtsteden.”

Volgens Meerkerk is Hardinxveld-Giessendam volop bezig om die aansluiting per 1 januari volgend jaar tot stand te brengen. „We zijn te klein om alleen verder te gaan. Uitgangspunt van de raad was dat we zelfstandig wilden blijven. Een fusie had niet onze voorkeur.”

Onder leiding van toenmalig burgemeester Blase begon de raad een zoektocht naar de geschiktste variant. Allerlei opties binnen de waard vielen af, en uiteindelijk kreeg ook de samenwerking met Gorinchem geen meerderheid. Meerkerk: „Dat zou onvoldoende duurzaam zijn en had toch tot een fusie geleid.”

Grote onderwerpen

Een raadsmeerderheid – waaronder de SGP– koos voor Drechtsteden, het samenwerkingsverband waarvan Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht al langer deel uitmaken. Het gebied telt nu zo’n 270.000 inwoners en is toonaangevend in de maritieme sector.

Meerkerk: „Bij complexe, bovenlokale zaken werken we samen. Zo is er één sociale dienst. Verder is de kracht van de Drechtsteden dat we grote onderwerpen zoals de A15, openbaar vervoer en veerverbindingen gezamenlijk aan de orde kunnen stellen. Dat zou ons zelfstandig nooit lukken.”

Alle andere zaken worden lokaal geregeld. „Dit geldt voor plaatselijke verordeningen, het WMO-beleid en ook principiële kwesties. We hebben een ambtsgebed en geen koopzondagen. Zo kunnen we onze identiteit behouden.” Volgens Meerkerk zorgt deze manier van samenwerken voor bestuurlijke rust. „Het vraagstuk van de schaalgrootte behoort tot het verleden. Alle deelnemende gemeenten zijn voor een langere periode toegerust voor de toekomst. Dat blijkt ook uit de benoeming van een burgemeester.”

Ook in de buurgemeenten heerst er tevredenheid over de Drechtstedenvariant. „Elders wordt er met enige jaloezie naar deze aanpak gekeken. Die waarborgt onze zelfstandigheid. Sinds 2015 hebben we weer een burgemeester”, zegt De Leeuw, fractieleider van de Alblasserdamse SGP. „Als gemeente kunnen we zo onze eigenheid bewaren.”

De Leeuw wijst op de verhoudingen in de Drechtraad en het Drechtstedenbestuur –het algemeen en het dagelijks bestuur van het samenwerkingsverband– waarin SGP en CU prominent zijn vertegenwoordigd. „Er zitten drie vertegenwoordigers van SGP/CU in het dagelijks bestuur. Het is bepaald niet zo dat door de samenwerking onze principiële inbreng verwatert.”

Ondanks deelname aan de Drechtsteden staat Alblasserdam niet met de rug naar de Alblasserwaard toe. „We willen ook met gemeenten zoals Molenwaard samenwerken”, aldus De Leeuw, die verwacht dat in het westen van de Alblasserwaard de komende jaren herindelingen niet meer aan de orde zijn.

Angst

Alleen in het oosten van de waard blijft het onrustig. Wat blijft er over van de samenwerkingsverbanden als de Vijfherenlanden inderdaad naar Utrecht vertrekt? Hoe loopt het af met het burgerinitiatief om Arkel los te weken van Giessenlanden en aansluiting te zoeken bij Gorinchem? Dit vanwege de angst voor herindeling met het behoudende Molenwaard.

Gorinchem –straks de kleinste in de regio– volgt die ontwikkelingen op de voet. Molengraaf: „We hebben bij de provincie Zuid-Holland op actie aangedrongen, want de regio moet niet uit elkaar vallen. Als de Vijfheerenlanden inderdaad Zuid-Holland verlaat, grenzen wij straks aan Utrecht.”

De Gorkumse raad steunt de zienswijze van B en W waarin wordt gesteld dat de Vijfherenlanden thuishoort in Zuid-Holland. Bovendien diende de raad onlangs een motie in waarin wordt opgeroepen de samenwerking met Vijfheerenlanden, Giessenlanden en Molenwaard te versterken. Molengraaf: „Misschien moeten we ook naar het zuiden kijken. Aan de overkant van de rivier ontstaat de nieuwe gemeente Altena. Dat kan een volwaardige partner worden.”