Dublin viert de uitbreiding van de EU. Voor even is de stad het middelpunt van Europa. De regeringsleiders zijn er bijeen voor een officiële ceremonie. Vanaf nu omvat de Unie 25 lidstaten, met een totale bevolking van 450 miljoen mensen.
Afgelopen zaterdag. Ierland heeft 1 mei 2004 bestempeld als ”Day of welcomes”. Het begroet de tien nieuwe naties die klokslag middernacht zijn toegetreden. In december 2002 werden de voorbereidende onderhandelingen afgerond. Bijna anderhalf jaar later krijgt de aansluiting definitief haar beslag.
De Ieren hebben een grote inbreng in de festiviteiten rond deze gedenkwaardige gebeurtenis. Premier Ahern, door zijn collega’s steevast aangeduid als „taoiseach”, de Keltische benaming voor zijn ambt, bekleedt in de lopende zes maanden het roulerend voorzitterschap van de EU. Hij mag zijn optreden in deze functie van extra glans voorzien doordat hij de regie voert over de laatste stap op het lange traject dat uitmondt in een verschuiving van de grenzen van het verenigd Europa in oostwaartse richting.
En als de hoogste vertegenwoordigers van de drie voornaamste instellingen van de Unie, te weten de Raad, de Commissie en het Parlement, in Dublin gezamenlijk een persconferentie geven, zitten er zelfs twee Ieren achter de tafel. Ahern wordt niet alleen geflankeerd door Romano Prodi, maar ook door zijn landgenoot Pat Cox, die momenteel de voorzittershamer van het EP hanteert.
De feestelijkheden zijn vrijdagavond al begonnen. Terwijl in veel steden van de aspirant-lidstaten de burgers samendrommen om op uitbundige wijze een weg in te slaan die in hun ogen een garantie verschaft voor stabiliteit en voorspoed, voltrekt zich langs de kust van Dublin een explosie van licht, kleur en geluid. Vanaf 25 pontons verzorgt een Franse vuurwerkfabriek een schouwspel dat gedurende twintig minuten aan de toeschouwers veel „oohs” en „aahs” ontlokt.
Op zaterdagmorgen is, met een onbewolkte lucht en talloze EU-vlaggen, blauw de dominante kleur in de Ierse hoofdstad. Maar in de straten vallen ook de vele gele hesjes op van de geüniformeerde personen. Politie en leger voeren vandaag een megaveiligheidsoperatie uit. De autoriteiten rekenen een evenement als dit tot de categorie met de hoogste risicograad. Zij hebben zo’n 7500 agenten en militairen ingeschakeld.
In de ziekenhuizen is eveneens iedereen paraat. Er zijn maatregelen getroffen om adequaat te kunnen reageren op zelfs een aanslag met biologische of chemische wapens. Maar behalve de angst voor een terroristische actie, bestaat er tevens de dreiging van rellen en vernielingen die vaak samengaan met de protestdemonstraties van de zijde van de zogeheten antiglobalisten.
In tien andere steden in Ierland zijn ook volop activiteiten in het kader van de uitbreiding. In elk ervan presenteert een van de nieuwe EU-leden zich, onder meer met een cultureel programma. In Cork bijvoorbeeld stalt Slowakije uit wat het in huis heeft, Galway maakt in het bijzonder kennis met Estland en Waterford met Malta, de kleinste onder de 25 partners.
Historisch is een woord dat deze dag bijna iedereen in de mond neemt. Terecht. De Tweede Wereldoorlog laat een verscheurd Europa na. Het IJzeren Gordijn markeert in de periode daarna de scheiding. De landen aan de oostzijde ervan raken binnen de invloedssfeer van de Sovjet-Unie en zuchten decennialang onder de harde hand van het Kremlin. De val van de Berlijnse Muur in 1989 luidt voor hen de bevrijding in. Het aanhaken bij de EU betekent de definitieve opheffing van de tweedeling op het continent. Europa is weer één, al blijven er qua welvaartsniveau voorlopig enorme verschillen.
Rond elf uur komen Ahern, Prodi en Cox aan bij Dublin Castle. Daar begint een kwartier later een kort religieus samenzijn. Geestelijken van de christelijke, Joodse en islamitische gemeenschappen in Ierland danken voor de vrede en vooruitgang in Europa en spreken gebeden en wensen voor de toekomst uit. De één roept God aan, de ander Allah. Aartsbisschop Neill van de Church of Ireland leest in zijn bijdrage Efeze 3:14 tot en met Efeze 4:6.
Daarna praten de drie politici uitvoerig met de pers. Ahern heeft het over „een dag van hoop en van kansen voor alle Europeanen.” Prodi benadrukt dat het gaat om een „win-winsituatie” voor de burgers. „Dit gezamenlijke project stelt ons in staat onze democratische waarden te versterken en een vrije en welvarende Unie te consolideren.” Cox op zijn beurt meent dat de landen uit het voormalige Oostblok een „schitterende prijs” ontvangen voor hun hervormingsinspanningen in de achterliggende vijftien jaar, die hen transformeerden van communistische satellietstaten in kapitalistische democratieën.
In de loop van de middag arriveren de regeringsaanvoerders bij Aras an Uachtaráin in Phoenix Park, de residentie van de Ierse vrouwelijke president Mary McAleese. De ceremonie daar vangt aan om halfzes en duurt ongeveer een halfuur.
McAleese en Ahern houden een korte toespraak met een welkomstwoord. De Ierse Nobelprijswinnaar uit 1995 Seamus Heaney draagt een door hem speciaal voor deze gelegenheid geschreven gedicht voor. Tot slot gaan tegelijk de vlaggen van de 25 lidstaten in top, terwijl een koor het bekende ”Alle Menschen werden Brüder” -een onderdeel van de negende symfonie van Beethoven dat fungeert als ’volkslied’ van de EU- ten gehore brengt. De uitbreiding is definitief een feit.
’s Avonds, als de politieke leiders aan het diner zitten, vindt er rond de ingang van het Phoenix Park toch nog een uitbarsting van geweld plaats. Oproerkraaiers gooien met flessen en stenen. Om de menigte van naar schatting 2000 betogers uiteen te jagen, zet de oproerpolitie waterkanonnen in. Volgens een Ierse commentator is het voor het eerst dat die in deze blijkbaar altijd vredige republiek worden gebruikt. Ze waren geleend van de Britten in Noord-Ierland.
Na het feest en de plechtigheden van afgelopen zaterdag heeft de EU vandaag de normale bezigheden hervat. De Unie moet nu bewijzen dat zij met 25 leden aan tafel slagvaardig kan opereren. De agenda vermeldt voor de komende tijd belangrijke onderwerpen, waaronder de onderhandelingen over de grondwet en de beslissing over de relatie met Turkije. En voorts zal de kwakkelende economie veel aandacht opeisen. Werk genoeg dus in het vernieuwde Europa.
