Het kleinste nieuwe lid had bij het aanbreken van zaterdag waarschijnlijk het grootste vuurwerk. In de Maltese hoofdstad Valletta aanschouwden zeker 100.000 mensen een gigantisch vuurwerk en een lichtshow.

Met uitzondering van Cyprus, Malta en Slovenië, maakten de nieuwe lidstaten eind jaren tachtig nog deel uit van het communistische Oostblok.

Aan de Duits–Poolse grens omarmden de Duitse en Poolse ministers van Buitenlandse Zaken, respectievelijk Joschka Fischer en Wlodzimierz Cimoszewicz, elkaar rond middernacht op een brug over de rivier de Oder.

Ze openden symbolisch de grens tussen beide staten onder de tonen van de Europese hymne, de Ode aan de Vreugde, uit de negende symfonie van Ludwig van Beethoven met de tekst van de dichter Friedrich Schiller. De bewindslieden stapten gebroederlijk over de brug naar de Poolse zijde, waar ze door duizenden enthousiast werden begroet.

Veel Oost–Europese leiders beklemtoonden dat de toetreding tot de unie komt na een zeer moeilijke periode in de geschiedenis. Daarin was een groot deel van Europa tot vazal vervallen van de Sowjet-Unie en werd afgeschermd met het ’IJzeren Gordijn’.

De voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi, was vrijdag naar de Italiaans–Sloveense grens getogen om symbolisch een laatste stukje IJzeren Gordijn te slechten. Hij bezocht het stadje Gorizia dat in 1947 werd opgedeeld in een Italiaans en een Joegoslavisch deel. De grens loopt dwars door het centrum.

Prodi zei opgetogen dat de uitbreiding van zaterdag de vijfde en tot dusverre grootste is van de EU. Hij voorziet dat het niet de laatste uitbreiding zal zijn, zo lang het hele continent niet is verenigd in vrede en democratie.

De bijeenkomst was in praktische zin vooral symbolisch, want Slovenië is nog niet toegetreden tot het Verdrag van Schengen. Daarom blijven grenscontroles en de oude grensversperringen voor een belangrijk deel gehandhaafd.

De Poolse president Kwasniewski riep in Warschau voordat de Europese vlag werd gehesen bij het graf van de onbekende soldaat: „we maken geschiedenis". Polen was in de Tweede Wereldoorlog een van de zwaarst getroffen landen.

In de ooit florerende Duitse marktstad Zittau, aan de huidige Poolse grens en niet ver van Tsjechië, zei de voormalige Duitse bondskanselier Kohl in een rede: „de boodschap (van deze uitbreiding) is dat er nooit meer oorlog komt in Europa". Vijftig jaar geleden kon niemand bevroeden dat we het zo ver zouden brengen, aldus een geëmotioneerde Kohl.

Zittau is het toneel van een van de grootste feesten ter gelegenheid van de uitbreiding in Duitsland. De allergrootste werden evenwel in Midden– en Oost–Europa gehouden. Miljoenen gingen er de straat op om de toetreding te vieren.

In Praag waren bijvoorbeeld tienduizenden op de been. Premier Spidla zei dat de uitbreiding „het definitieve einde betekent van het Sowjet–communistische blok". Een van de bekendste betogers tegen dat blok, de voormalige Poolse vakbondsleider Lech Walesa zei in een Poolse krant: „Ik heb in mijn leven voor ons land gevochten om alles terug te winnen wat we onder het communisme en de Sowjets hebben verloren, en nu is mijn strijd gestreden".

De Hongaarse premier Medgyessy zei tegen de menigte in Boedapest dat Hongarije terugkeert naar Europa. Een acht meter hoge zandloper werd omgekeerd om aan te geven dat een nieuwe tijd begint. Medgyessy verwoordde wat veel Oost–Europeanen denken: „We triomferen eindelijk over onze tegenspoed".

De premier waarschuwde evenwel op korte termijn „geen wonderen te verwachten" van de EU. De Tsjechische president Klaus relativeerde de toetreding drastischer. Hij waarschuwde vanaf de berg Blanik dat zijn landgenoten moeten oppassen dat ze niet hun soevereiniteit verliezen. Over de berg Blanik wordt verteld dat er ridders uit kunnen verrijzen om Tsjechië in nood te beschermen.