Brede achterban bezorgd over EO
De Evangelische Omroep ligt onder vuur. Twee open brieven vragen de directie terug te keren naar de oorspronkelijke grondslag en missie van de omroep. De benoeming van Tom Mikkers, remonstrants predikant en getrouwd met een man, is de bekende druppel. „Er moet gewerkt worden aan herstel van vertrouwen.”
Directie en raad van toezicht buigen zich morgen en vrijdag over de perikelen bij de EO. Wie zeker bij dat overleg zit, is ds. W. Smouter, voorzitter van de raad van toezicht en de ledenraad. Hij zegt desgevraagd de ophef over de benoeming van Tom Mikkers te begrijpen. „De manier waarop de directie deze benoeming heeft gecommuniceerd met de achterban is een misrekening. De directie had de gang van zaken beter moeten uitleggen. Zij ziet dat achteraf zelf in.”
De benoeming op zich, daar is niets mis mee, stelt de Nederlands gereformeerde predikant uit Apeldoorn. „De EO heeft twee taken. Allereerst is dat, vanaf de oprichting, de missionaire taak om het Evangelie aan iedereen te laten horen. Enkele jaren geleden is er een tweede taak bijgekomen: het vertegenwoordigen van de Joodse Omroep en van de protestantse kerken in Nederland. Dat laatste is een eervolle, maar ook een lastige taak, omdat de IKON, die deze functie eerder vervulde, niet een-op-een bij de achterban van de EO past. Mikkers is in het kader van deze tweede taak aangetrokken. Hij is niet in dienst van de EO, maar van een productiehuis. Op het moment dat de EO deze programma’s uitzendt, verschijnt er geen EO-logo in beeld, om aan te geven dat het hier gaat om de representatieve taak van de EO.”
Botsen en schuren
Drie jaar geleden ontfermde de EO zich over de IKON, omdat deze kleine omroep anders door bezuinigingen zou verdwijnen. Spijt hoeft de EO niet te hebben van de inlijving, stelt ds. Smouter. „Ik geef toe dat sommige programma’s kunnen botsen en schuren met de missie van de EO. Maar door deze constructie krijgt de EO wel de ruimte en het geld van de overheid om op zondagochtend programma’s uit te zenden die er anders niet zouden zijn. Ik denk aan een programma als ”De kapel”, waaraan evangelist Jurjen ten Brinke en de predikanten dr. Paul Visser en ds. Arie van der Veer meewerken. Daarin klinkt het volle Evangelie. En dat op NPO 2.”
Dat de zorg over de koers van de EO dieper zit, weet ds. Smouter. „Natuurlijk is mij bekend dat een deel van de achterban moeite heeft met bijvoorbeeld The Passion. Tegelijk hoor ik van gemeenteleden dat ze nooit zo veel gesprekken op hun werk hebben over het christelijk geloof als na The Passion. Het is een wonderlijk gezegend middel.”
Dat EO-activiteiten als The Passion, maar ook programma’s zoals ”Veertig dagen zonder seks” en ”De kist” niet in de geest van de oprichters zijn, beaamt ds. Smouter. „Zij zouden zich er absoluut onprettig bij voelen, omdat ze in een totaal andere tijd leefden. Vijftig jaar geleden lagen kerk en wereld een stuk dichter bij elkaar. Het is de primaire taak van de EO om de wereld te bereiken met het Evangelie. Daarvoor moeten we steeds meer de mensen in hun eigen omgeving opzoeken. De EO geeft zijn medewerkers de ruimte daarvoor, met het risico dat ze fouten maken. Daar praten we over.”
Boos over de open brieven is ds. Smouter niet. „De brieven stellen terechte vragen. De komende periode zal de EO-directie veel moeten luisteren naar wat er in de achterban speelt. Ze heeft ook veel uit te leggen. Aan alle partijen. De raad van toezicht én de directie zullen de tijd nemen om te werken aan herstel van vertrouwen.”
Mattheüs 18
Ds. A. van der Veer, oud-bestuursvoorzitter van de EO en nog steeds bij de omroep betrokken als programmamaker, heeft weinig waardering voor de open brieven. „Ik probeer in praktijk te brengen wat Jezus ons voorhoudt in Mattheüs 18. Als je iets tegen iemand hebt, ga dan naar die persoon toe en bespreek het. Luistert hij niet, ga dan nog een keer en neem iemand mee. Ik mag hopen dat de opstellers van de open brieven allemaal bij de directie van de EO zijn geweest.”
Discussies over de koers van de EO komen ds. Van der Veer bekend voor. „In de jaren negentig, toen ik voorzitter was, ging de EO samenwerken met Veronica en de TROS op TV 2. Dat was noodgedwongen, omdat de EO op Nederland 1 werd uitgesloten. Er verscheen een spotprent over die samenwerking: een soldaat van het Leger des Heils met twee hoeren ernaast. Maar ook in eigen achterban waren er kritische vragen.”
Ook het onderwerp ”EO en IKON” is volgens de oud-voorzitter niet nieuw. „In de jaren negentig heeft de EO geprobeerd om samen te werken met de ZvK, een zendgemachtigde namens de kerken en onderdeel van de IKON. De ZvK koos er echter voor bij de IKON te blijven. Samenwerking met de IKON als geheel was destijds voor de EO geen optie vanwege principiële verschillen. Interessante vraag voor de huidige directie waarom die samenwerking drie jaar geleden wel lukte.”
Publiekelijk
Ook Ad de Boer, oud-directeur en oud-voorzitter van de ledenraad en de raad van toezicht, onthoudt zich van commentaar. „Toen ik bestuurlijk actief was bij de EO, had ik ook te maken met leden en oud-medewerkers die publiekelijk hun zorgen uitten over de omroep. Dat waren niet mijn meest feestelijke momenten. Dat bepaalt mijn houding. Als ik iets vind van de EO, dan zoek ik contact met de leiding van het bedrijf.”
De Boer wil wel kwijt dat hij een open brief „niet de ideale figuur” vindt. „Ik zou zeggen: Ga eerst face to face met de mensen van de EO praten. Of dat gebeurd is, weet ik niet. Wat ik lees van de afdeling communicatie van de EO is dat die gesprekken er niet zijn geweest. Evident is dat er een diepe zorg spreekt uit de brieven.”
Hoe verder? Ook die vraag laat De Boer liever onbeantwoord. „Dat is aan de mensen die op dit moment verantwoordelijk zijn bij de EO: de directie, de raad van toezicht en de ledenraad. Zij zijn aan zet.”
Diep treurig
Ds. J. Westerink, christelijk gereformeerd emeritus predikant in Urk, verzorgde in het verleden Bijbelstudies voor de EO-radio. „Ik heb dat altijd met veel plezier gedaan en was blij met de ruimte die ik kreeg om een Bijbels geluid te laten horen. Daarbij speelde een rol dat ik goed bevriend was met ds. J. H. Velema, de toenmalige bestuursvoorzitter. Hij vond deze programma’s waardevol.”
Ds. Westerink is „al jaren” geen lid meer van de EO. „Ik ben afgehaakt toen Andries Knevel in het openbaar verklaarde niet meer te geloven in een schepping van zes dagen. Toen heb ik gezegd: Ik doe niet meer mee. Ik heb de reden van mijn opzegging opgegeven, maar nooit meer iets gehoord van de EO.”
De benoeming van Mikkers is zorgelijk, vindt de predikant. „Door dit soort beslissingen dreigt de EO zijn bestaansrecht te verliezen. Ik vind dat diep treurig. Natuurlijk waren er in het verleden ook zaken bij de EO waar ik me zorgen over maakte. Denk aan de jongerendagen. Toch liet de omroep vaak een helder Bijbels geluid horen. Als ik zie hoe de huidige leiding omgaat met bezwaren vanuit de achterban, dan vrees ik dat de mentaliteit bij de EO echt veranderd is. Ik zou oprecht blij zijn als de omroep terugkeerde naar zijn oorspronkelijke grondslag en missie.”
Verwijt deugt niet
Dr. ir. J. van der Graaf, ondertekenaar van een van de open brieven en woordvoerder namens de groep, verwerpt het verwijt dat de ondertekenaars eerst met de EO-directie hadden moeten praten. „Je kunt overal een Bijbeltekst bijhalen, maar de verwijzing naar Mattheüs 18 deugt niet. We hebben het over een organisatie met leden. Mogen die zich alsjeblieft laten horen in het openbaar?”
Contacten met de leiding over de koers van de EO zijn er in het verleden vaak geweest, stelt Van der Graaf. „Ik weet van genoeg mensen die een brief hebben geschreven. Ze kregen geen of een nietszeggend antwoord. Sommigen zijn op gesprek geweest, maar de leiding hief het glas, deed een plas en alles bleef zoals het was.”
De „vele reacties” sterken Van der Graaf in zijn overtuiging dat de tijd rijp is voor een open brief. „Oud-EO-medewerkers en leden bedanken ons. Ook vanuit de EO-directie is er alert gereageerd. Zij wilde direct een gesprek. Maar wij hebben gezegd: We willen alleen praten als er ook een delegatie van de raad van toezicht aanwezig is. De open brief heeft goed gewerkt. Je moet op een andere planeet wonen om niet te weten dat er in de brede achterban van de EO verontrusting is.”
Hand in eigen boezem
EO-directeur Arjan Lock vindt het „jammer” dat de discussie over de koers van de omroep via open brieven gaat. „De brieven zijn ondertekend door mensen die voluit tot onze achterban behoren, die ik hoog heb staan. In de brieven lees ik zaken waar we het uitstekend met elkaar over kunnen hebben. Maar laten we dat op de koninklijke manier doen: via het gesprek. Ik hoop altijd een open oor te hebben voor mensen die hun zorgen met ons willen delen. Dat heb ik liever dan dat mensen hun zorgen voor zichzelf houden of zich stilzwijgend van de EO afkeren.”
De communicatie rond de benoeming van Mikkers is niet goed gegaan, erkent Lock. „Wij hebben daarin fouten gemaakt en daarvoor steek ik de hand in eigen boezem. Achter deze benoeming ligt de vraag: Willen we dat de kerken hun geluid behouden op radio en televisie? Er is volgens mij maar één antwoord mogelijk. Dan de volgende vraag: Aan wie vertrouwen we dat het meeste toe? Aan de EO of de NCRV? Ook daarop is volgens mij maar één antwoord mogelijk.”
Dat samenwerking met de IKON nu wel mogelijk is en in de jaren negentig niet, wijt Lock aan het veranderde omroepbestel. „In het verleden had de IKON een stevige positie als zendgemachtigde. Drie jaar geleden was dat totaal anders. Toen zei de staatssecretaris: Er is geen geld meer voor dit soort kleine omroepen. Dus: opheffen. Tegen die achtergrond heeft de EO gezegd: Dat mag niet gebeuren. Het is ons een lief ding waard dat het in onze uitzendingen zo veel mogelijk over Christus gaat. Dan laat je het geluid van de kerken toch niet aan de NCRV over?”
Discussie over de missie van de EO zal er altijd blijven, stelt Lock. „Onze primaire doelgroep is de wereld om ons heen. We zijn er niet om programma’s te maken waarvan kerkmensen de inhoud al kennen. We willen mensen bereiken die de Bijbel niet kennen. Daarvoor moeten we soms ver gaan in onze aanpak, en dat geeft spanning.”
----
Kritiek op EO
De EO bestaat volgend jaar vijftig jaar. De omroep kreeg door de jaren heen geregeld kritiek, meestal uit de rechterflank van de achterban, op activiteiten en programma’s. Een selectie.
1. De tv-serie ”40 dagen zonder seks” van presentator Arie Boomsma laat aanstootgevende (bloot)-scènes zien.
2. Op de EO-jongerendagen klinkt snoeiharde muziek van bands die nauwelijks een relatie met het christelijk geloof lijken te hebben.
3. In het tv-programma ”De kist” rijdt presentator Kefah Allush met een doodskist het land door om met bekende Nederlanders gesprekken te voeren over de dood, begraven en cremeren.
4. EO-presentator Andries Knevel verklaart op televisie dat hij niet meer gelooft in een schepping van zes dagen.
5. In het openluchtspektakel ”The Passion” wordt de lijdensweg van Jezus nagespeeld.
6. Het tv-programma ”Love me gender” volgt vijf transgenders die op zoek zijn naar liefde.
7. Tom Mikkers, remonstrants predikant en getrouwd met een man, wordt benoemd als presentator van IKON-achtige programma’s over het christelijk geloof.
----
Open brieven
De Evangelische Omroep (EO) kreeg vorige week twee open brieven. De eerste is ondertekend door een brede groep van zestien EO-leden, variërend van dr. ir. J. van der Graaf (Gerformeerde Bond) tot prof. dr. W. J. Ouweneel (Vergadering van Gelovigen), en van drs. I. A. Kole (Gereformeerde Gemeenten) tot dr. E. P. Meijering (Remonstrantse Broederschap). De tweede brief is opgesteld door een groep van twintig voorgangers uit baptistenkring.
Beide brieven zijn geschreven naar aanleiding van de benoeming van Tom Mikkers als presentator van IKON-achtige programma’s bij de EO. De briefschrijvers maken zich zorgen over de koers van de omroep en roepen de directie ertoe op terug te keren naar de oorspronkelijke grondslag en missie van de EO.
Morgen en vrijdag komen de brieven ter sprake op een, reeds geplande, bijeenkomst van directie en raad van toezicht van de EO. De directie bestaat uit Arjan Lock (voorzitter) en Jaap Kooij (lid).
