Meer opvallend is het volgende. Verschillende partijen en kerken namen het in de discussie rondom de HSV op voor de aloude Statenvertaling. Hun bezwaren kwamen er op neer dat de geestelijke toonzetting in de HSV anders was en hier en daar zelfs wat remonstrantse trekjes leek te vertonen. Bovendien legde men de vinger bij losse tekstgedeelten die minder juist waren en aan zeggingskracht hadden ingeboet. Je zou in eerste instantie verwachten dat juist de partijen die tegen de HSV waren, de vervanging van de psalmberijming 1773 zouden toejuichen. Ik zal uitleggen waarom dat logisch lijkt.

Bijna 40 procent van de psalmen van 1773 is van verdachte herkomst. Ze zijn geschreven door dichters van het kunstgenootschap Laus Deo, Salus Populo, die allen afkomstig waren uit remonstrantse en doopsgezinde kringen. Eén van de dichters, Henri Jean Roullaud, van wie acht psalmberijmingen in 1773 terecht zijn gekomen, was zelfs lid van de Vrijmetselaars. De classis Utrecht constateerde dat er „niet zelden uitdrukkingen voorkomen die of niet of ten minste zeer bezwaarlijk met de ware Lere van de verdorvenheid onzer nature, de onvolmaaktheid der heiligen in dit leven zijn overeen te brengen.” Een medewerker van een andere bron, de bundel van Voet, was de verlichte theoloog Johannes Alberti, die onder de naam Eurodius door Comrie en Holtius werd aangevallen in hun ”Examen van ontwerp van tolerantie”.

Een tweede aspect is de rol van de overheid bij de berijming van 1773. In het verslag van de zittingen staat dat „buiten willekeur en genoegen der Edele Mogende Heren Staatsgemachtigden gene letter, om zo te spreken, werd aangeroerd.” De wettelijk vastgelegde procedure van approbatie (goedkeuring) door classis of theologische faculteit werd compleet genegeerd. De kerken waren er behoorlijk ontstemd over dat ze niet de gelegenheid kregen om een kerkelijk oordeel over de bundel te formuleren.

Ten derde kleurt de achttiende-eeuwse tijdgeest de bundel van 1773. Dat geldt zowel de afstandelijke, kunstige stijl van de dichters als de verlichte woordkeus. Zelfingenomenheid was een aantal dichters van 1773 niet vreemd. Josua van Iperen verheugde zich erover dat de ogen van gans Nederland op de commissie gericht waren, en ook de ogen van alle nakomelingen, en van de buitenlanders, en ja, zelfs de ogen van de engelen! Hem was niets aangenamer dan het ontvangen, lezen en herlezen van de brieven rond zijn aanstelling. Het is geen ”slip of the pen” dat de versregel „Dan wordt mijn naam met lofgejuich geprezen” nog steeds onze berijming ontsiert.

Zogezien kon je verwachten dat –nu het momentum er is– de behoudende partijen zich sterk zouden maken voor een herziene of nieuwe reformatorische psalmberijming die beter past bij het taalkleed van de Statenvertaling. Het tegendeel lijkt waar te zijn. En ik snap hoe dat komt. Aan zo’n oude psalmberijming ben je gehecht. De woorden ken je van jongs af en heeft de Heere in je leven willen gebruiken tot onderwijs of bemoediging. Die psalmbundel van 1773 laat je niet zomaar met emeritaat gaan.

Dat is weliswaar een subjectief argument, maar daarom niet minder reëel of waardevol. Ik zou het zelf ook pijnlijk en moeilijk vinden als de bekende psalmwoorden zouden verdwijnen. Ze betekenen in mijn leven heel veel, die woorden in de verpakking van 1773. En daar is niets mis mee.

Er is wel iets mis mee als we dit subjectieve aspect ombouwen tot of wegstoppen achter theologische, objectieve argumenten. Iedereen kan begrijpen dat verbondenheid aan de Statenvertaling in beleving en gevoel een belangrijke rol speelde in de controverse rondom de HSV. Het had de discussie transparanter gemaakt als dat gewoon gezegd was.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl