Dat staat in een verklaring die maandag door ds. W. T. V. Verhoeven zal worden voorgelezen. De president van de lutherse synode in de Protestantse Kerk doet dat tijdens de studiedag ”Luther en de Joden” in Utrecht, georganiseerd door het platform Kerk en Israël.

De zestiende-eeuwse kerkhervormer publiceerde in 1543 het geschrift ”Over de Joden en hun leugens”, waarin hij zich fel en scherp over het Joodse volk uitliet. Zo stelde Luther voor om synagogen te verbranden en huizen van de Joden te verwoesten.

„Luther heeft een onfrisse kant”, stelt de verklaring. „Wat hij over Joden heeft gezegd, kan absoluut niet.” De anti-Joodse uitlatingen van Luther vormen een „zwarte bladzijde” in de geschiedenis van de lutherse kerken. „Lutheranen worstelen met dit deel van hun geschiedenis.”

Luther heeft echter ook mooie dingen gezegd, aldus ds. Verhoeven. „De boodschap van Luther over de rechtvaardiging van de mens door het geloof alleen heeft velen een bevrijdend inzicht in het Evangelie gegeven.”

De luthersen in Nederland hebben nooit eerder afzonderlijk en openlijk afstand genomen van Luthers gedachtegoed over de Joden. Ze bieden echter niet hun excuses aan. „Er is bewust voor gekozen om daarvan af te zien”, zegt Eeuwout van de Linden, projectmedewerker bij de organisatie Kerk in Israël van de Protestantse Kerk, desgevraagd. „Je kunt het woord excuses gebruiken, maar wat zeg je daarmee? We willen met deze verklaring inhoud geven aan onze afwijzing van Luthers uitspraken. Tegelijk moet je de erfenis van Luther breder zien. Hij heeft ook goede dingen gezegd en gedaan.”

Er liggen nu twee verklaringen op tafel: die van de Protestantse Kerk, die vorige week verscheen, en die van de lutherse synode. Daarmee is het gesprek met de Joodse gemeenschap over de uitspraken van Luther afgerond. „In principe is hiermee alles gezegd wat gezegd moet worden.”

Volgens Van der Linden is voor de Joodse gesprekspartners de lutherse verklaring, die inhoudelijk aandacht besteedt aan Luthers uitspraken, voldoende.

Lees ook

PKN wijst anti-Joodse teksten Luther af, Reformatorisch Dagblad (7 april 2016)

Excuus uitlatingen Luther zinloos – door rabbijn Lody B. van de Kamp (Reformatorisch Dagblad, 03-10-2015)

Laten kerken schuld belijden vanwege Jodenhaat (Reformatorisch Dagblad, 03-08-2015)

Joodse raad: EKD moet anti-Joodse Luther veroordelen (Reformatorisch Dagblad, 12-06-2015)

Luther ging aan veel teksten voorbij : Aandacht voor uitspraken reformator drijft onkerkelijken nog verder van religie af (Reformatorisch Dagblad, 01-02-2008)

Dr. Süss roept lutheranen opnieuw op tot actie : Appèl Kerk en Israël belegt dag rond “Luther en zijn leugens” (Reformatorisch Dagblad, 29-01-2008)

De houding van Luther tegenover de Joden (Radix, 01-01-1984)