Tweemaal ontvlucht Fati Mohammadi Gheshlaghchaei haar land. In Nederland krijgt de Iraanse asielzoeker na vele jaren, die ze voor een deel in de noodopvang doorbrengt, een verblijfsvergunning. Vrijdag spreekt ze als „deskundige vluchteling” op een dag van Kerk in Actie.
Fati (51) wordt geboren in Rasht, een provinciehoofdstad in Iran, en groeit op bij een „ruimdenkende” islamitische moeder en een vader die „geen geloof” heeft. Als tiener is ze actief voor een socialistische partij die zich verzet tegen het Iraanse regiem. In haar studententijd krijgt ze in Teheran een relatie. Haar vriend is zoon van een Iraanse moeder en een Griekse vader en behoort tot de Grieks-Orthodoxe Kerk.
Ze omschrijft haar toenmalige vriend als een „paranoïde persoon” en vertelt dat ze zwanger raakte nadat hij haar had verkracht. Vanaf dat moment heeft Fati een groot probleem. „In de islamitische gemeenschap kon ik –met een christelijke vriend– niet zeggen dat ik in verwachting was.” Ze besluit het land te ontvluchten, ook omdat ze niet verder wil met haar vriend. In maart 1988 vraagt ze in Rusland asiel aan. Na bijna twee weken verblijf in een gevangenis wordt ze echter het land uitgezet.
Terug in Iran valt Fati al snel in handen van de politie van het islamitische regiem. Die verdenkt de jonge vrouw van spionage en plaatst haar in detentie. Omdat ze ongehuwd zwanger is, blijft ze langer in gevangenschap. „Mijn vriend moest moslim worden –dat deed hij alleen voor de vorm– en daarna moest ik met hem trouwen. Ik wilde dat niet, maar had geen keus. We zijn getrouwd in de gevangenis in Astara. Daarna kwam ik vrij. Op het eiland Kish, waar mijn man toen woonde en werkte, is onze dochter Tara geboren.”
Geen toekomst
In haar huwelijk ervaart Fati, die ook een zoon krijgt, naar eigen zeggen veel problemen door het gedrag van haar zeventien jaar oudere echtgenoot. Via hem raakt ze betrokken bij de Grieks-Orthodoxe Kerk. Uiteindelijk besluit ze christen te worden en zich met haar kinderen te laten dopen. Een hoge Griekse diplomaat adviseert haar dat tijdens een vakantie in Griekenland te doen, omdat het in Iran gevaarlijk zou zijn.
Door aanhoudende problemen met haar man, die met een ander zou willen trouwen, keert Fati terug naar haar geboorteplaats. „Daar werd over mij geroddeld omdat mensen wisten dat ik in de gevangenis had gezeten. Ik besefte dat ik daar geen toekomst zou hebben met mijn kinderen, zeker niet als ik definitief zou scheiden.”
Als de 12-jarige Tara op de islamitische school een vraag over Jezus stelt, ontstaan er problemen. Het meisje wordt van school gestuurd. Fati: „Mijn moeder en zussen waren lief tegen mijn kinderen, maar boos op mij. Mijn broers wilden helemaal niet met mij praten en mijn ex-man bedreigde me. Op een dag kwamen al mijn boosheid en pijn over wat er gebeurd was eruit, en besloot ik te vertrekken.”
Spijt van leugen
Fati reist met haar kinderen via Griekenland naar Nederland. In januari 2001 komt ze terecht in de noodopvang in Ermelo, voordat haar asielprocedure van start gaat. „In het tentenkamp zei iedereen dat ik moest zeggen dat ik via Turkije was gekomen, omdat dit beter was voor m’n procedure. Dat deed ik, uit angst dat ik zou worden teruggestuurd, maar de nacht erna kreeg ik spijt. Jezus is de Waarheid. Ik kon niet leven met mijn leugens. Een dag later heb ik bij de IND verteld dat ik had gelogen.”
Via het aanmeldcentrum in Ter Apel komt de Iraanse in het azc in Luttelgeest terecht. Ze krijgt contact met de vrije baptistengemeente in het nabijgelegen Emmeloord en laat zich dopen. Haar asielverzoek wordt na enige tijd afgewezen. „In 2003 werd ik met twee minderjarige kinderen, terwijl ik aan posttraumatische stress leed, op straat gezet.”
Ze vindt opvang bij stichting Inlia in Groningen en krijgt uiteindelijk in 2007 dankzij het generaal pardon alsnog een verblijfsvergunning. Nu werkt Fati als woonbegeleider in een bed-, bad en broodvoorziening van Inlia. Vrijdag zal ze in Utrecht tijdens de bijeenkomst ”Kerk en vluchtelingen” van Kerk in Actie, de diaconale organisatie van de Protestantse Kerk in Nederland, vertellen „wat van belang is voor nieuw gekomen vluchtelingen.”
De Iraanse noemt als eerste het tonen van respect. „Het gebeurt regelmatig dat mensen zich gedragen alsof ze de baas zijn over asielzoekers en hun precies zeggen wat ze moeten doen. Je moet vluchtelingen niet zien als zielige vreemdelingen die niets kunnen. Het zijn wel kwetsbare mensen, die te maken hebben gehad met oorlog of een dictatuur. Ze zijn hun land, hun huis en familie kwijtgeraakt.”
Muziekgroep
Het is belangrijk dat vrijwilligers behalve respect voor de persoon en zijn cultuur hun waardering laten blijken, aldus Fati. „Toon interesse in wie de vluchteling is en kijk naar zijn talenten. De één is schoonmaker geweest, de ander heeft zoals ik kunst en cultuur gestudeerd, een derde werkte met kinderen. Kijk wat deze mensen kunnen betekenen. Misschien kunnen ze meedoen in een muziekgroep van de kerk.”
Fati noemt het belangrijk dat een kerk asielzoekers begeleidt naar en tijdens de kerkdienst en Bijbelstudie aanbiedt. Maar ze adviseert het daar niet bij te laten. „Als je de ene dag Bijbelstudie met hen doet, geef dan een andere dag bijvoorbeeld Nederlandse les.”
Ze bewaart goede herinneringen aan kerkmensen die haar indertijd uitnodigden om te komen eten, en een andere keer vroegen of zij zelf wilde koken. „Ik werd blij als ik merkte dat ze iets wisten van de geschiedenis van mijn land en mijn gerechten wilden proeven. Het is ook leuk als mensen je ergens mee naartoe nemen, zoals een museum.”
Bij alle ontmoetingen en activiteiten is het vooral van belang naar elke asielzoeker –christen, moslim of boeddhist– liefde uit te stralen, zegt Fati. „Laat merken: Ik houd van jou, zoals Jezus van mensen hield.”
