Thema’s zoals christenvervolging, abortus of huwelijkstrouw „raken klaarblijkelijk de nieuwe generatie”, stelt Van der Vlies. „Die onderwerpen verdienen aan het Binnenhof aandacht, en krijgen die van de huidige fractie ook. Misschien wel meer dan de respondenten van deze enquête denken.”

Dat twintigers en dertigers anno 2016 nog steeds voor de SGP kiezen, spreekt beslist niet vanzelf, beseft Van der Vlies. „Toen ik begin jaren tachtig naar Den Haag ging, begon die vanzelfsprekendheid al snel te tanen. Heel bewust zijn we toen met de SGP-jongerendagen begonnen en met het present zijn op beurzen en dergelijke. Dat was achteraf bezien een goede zet. Deze activiteiten hebben enthousiasmerend gewerkt. Ook op de laatste jongerendag keken de gastsprekers er van op: een volle bak met jonge mensen, geen wanklank te horen en veel toewijding aan onze beginselen.”

Dat de vanzelfsprekendheid weg is, heeft een goede kant, vindt Van der Vlies. „Jongeren stemmen niet meer op de SGP omdat hun ouders dat ook deden, maar denken zelf na. Jonge mensen die op díé wijze voor de SGP kiezen, daar heb je op de lange termijn misschien wel meer aan.”

Een van de redenen dat refojongeren bij de SGP blijven, is dat juist de laatste jaren gebleken is dat ook een kleine partij er in Den Haag toe kan doen. „Dat tegenargument van vroeger: jullie maken aan het Binnenhof toch niets klaar, is vervallen.”

Daarbij komt dat de huidige Kamerfractie haar zichtbaarheid in de samenleving en bij haar achterban heeft vergroot door zeer actief te zijn in de media, stelt de oud-partij­leider. „Daar kun je in deze tijd ook niet meer omheen. Neem alleen al de sociale media, die de wereld hebben veroverd. Als je het daarin als partij te veel laat afweten, zou dat een inbreuk zijn op de leefwereld van jongeren en sta je op verlies.” Een christenpoliticus moet de moderne middelen wel selectief blijven gebruiken, vindt Van der Vlies. „Ik pleit ervoor dat de kernboodschap van de SGP wordt vastgehouden. Ik vertrouw dat mijn opvolgers ook beslist toe.”

Dat de SGP erin geslaagd is in een tijd van grote veranderingen zijn achterban vast te houden, fascineert ook SGP-watcher drs. A. A. van der Schans. Hij heeft daar ook een verklaring voor. „De SGP is in feite de spiegel van de gereformeerde gezindte. De grote veranderingen die de laatste tien jaar in de refowereld plaatsvonden, vertaalden zich bijna automatisch ook naar het optreden en de uitstraling van de SGP-leiding.”

Wat die grote veranderingen inhouden? „De bevindelijk gereformeerden hebben zich tot op zekere hoogte toegewend naar de wereld. Ze zijn minder antithetisch geworden, hun sociale en culturele isolement is minder geworden, in elk geval ánders. En politiek gezien is een partij als de SGP min of meer salonfähig geworden.”

Zelfbewust

Een belangrijke katalysator in én exponent van die verandering is de omgang met de media. „Ga naar een SGP-jongerenbijeenkomst en zie hoe makkelijk en zelfbewust jonge refo’s, een wijntje of een glas bier in de hand, de media te woord staan. Datzelfde zie je bij de partijleiding. Ik zou zelfs van een bepaalde mediagretigheid willen spreken. Ik zie daar echt een flink verschil met, zeg maar, het tijdperk-Van der Vlies.”

Dat jonge refo’s bij de SGP blijven, komt doordat de verandering die zij zelf hebben ondergaan, ook zichtbaar is bij hun voormannen. „Van der Staaij en Dijkgraaf hebben een vlotte uitstraling en zijn zichzelf. De goed opgeleide generatie van 26 tot 40 kan zich prima met hen identificeren. Van der Staaij ademt, in kleding, stijl en optreden, een bepaalde moderniteit die blijkbaar bij de achterban geen agressie opwekt.”

Wie kijkt naar de speerpunten van de partij en hoe die in de achterban gedragen worden, moet vaststellen dat het cliché van een rechts, min of meer boerenpartijtje totaal niet meer opgaat, stelt Van der Schans. „Al vertekent het wel enigszins dat aan dit RD-onderzoek relatief veel hbo’ers en universitair geschoolden hebben meegedaan.”

De SGP is niet alleen spiegel van de achterban, maar heeft in de moderniseringsslag ook een eigen rol gehad, analyseert de oud-SGP-wethouder uit Bodegraven. „Het gedogen van Rutte I en het samenwerken met de vroegere aartsvijand D66 onder Rutte II, is een heel bewuste keuze geweest van Van der Staaij en de zijnen. Het heeft een al bestaande mentaliteit onder refo’s een extra impuls gegeven: wij willen niet aan de kant staan, maar iets dóén.”

„Ik kom uiteindelijk steeds terecht bij de CU”

Met bewondering zag kunsthistorica Margriet Kwakernaak-Hage (31) vorig jaar het optreden van SGP-leider Van der Staaij in het tv-programma De Wereld Draait Door. „Vanuit zijn christelijke achtergrond pleitte hij voor trouw in relaties. Hij deed dat bedachtzaam, maar oogde ook heel gewoon.”

Kwakernaak groeide op in een hervormd-gereformeerd gezin in Schoonhoven en doorliep de Driestar. Zij en haar man zijn lid van de kleine Gereformeerde Bondsgemeente in hun woonplaats ’s-Hertogenbosch. Vorig jaar kregen ze een zoontje, Joop.

Ondanks haar waardering voor Van der Staaij stemt ze geen SGP. „De partij hamert nog te veel op wat zij beschouwt als verworven rechten. In wat mindere mate is dat ook voor de ChristenUnie het geval. Beide moeten wakker worden. De tijd dat we nog konden ageren tegen bijvoorbeeld de bouw van moskeeën of het verruimen van de zondagsopenstelling van winkels is voorbij. Er zijn nog maar een paar strohalmen waaraan we ons als christenen kunnen vastklampen. Ik denk aan de vrijheid van onderwijs, het recht van reformatorische scholen om te weigeren homoseksuele docenten aan te nemen en het recht van werknemers om niet op zondag te hoeven werken. Daar moeten CU en SGP op inzetten.”

Bij beide partijen mist Kwakernaak, adviseur bij Monumentenwacht Noord-Brabant, soms scherpte. „Recent adviseerde een commissie om de euthanasiewet niet te verruimen. CU en SGP reageerden opgelucht. Dat vond ik apart. Alsof ze konden leven met de huidige praktijk.”

Stemmen op een seculiere partij is voor haar geen optie. „D66 en GroenLinks noemen zich liberaal, maar zijn jegens christenen steeds intoleranter. Op het gevaarlijke af. Via de StemWijzer kom ik tot nu toe steeds uit bij de CU. Die partij komt beter op voor het milieu en de sociaal zwakkeren dan de SGP. En ze houdt consequent afstand van de PVV.”

„Humor mag. De Tweede Kamer is geen kerk”

Nooit in zijn leven overwoog hij een andere partij te steunen dan de SGP, zegt Jan-Pieter Verweij (31) uit Gouda. „Dat kwam niet bij me op. Ik weet nu eenmaal geen betere.” Verweij (mbo-opleiding, werkzaam bij een boomkwekerij in Waddinxveen) volgt via deze krant en andere media nauwgezet de verrichtingen van zijn voormannen. „De SGP is veranderd, ja. Ze zoekt de media actiever op dan vroeger. Dat moet ook wel, gezien de tijd waarin we leven. En dan ontdek je, bijvoorbeeld bij zo’n actie met billboards voor huwelijkstrouw, dat er ook buiten jouw eigen groep medestanders zijn.”

De standpunten worden tegenwoordig „in een wat ander jasje gepresenteerd”, stelt Verweij (gehuwd en vader van drie kinderen), maar „de principes van de SGP zijn nog altijd dezelfde. Ik denk dat er in Nederland geen partij is die door de jaren heen zo constant bleef. Dat moet wel te maken hebben met het feit dat ook de Bron waaruit zij put niet verandert.”

Verweij, die via nos.nl of tweedekamer.nl regelmatig een Kamerdebat live volgt (tot zijn vrouw zegt: „Zou je nu eindelijk niet naar bed gaan?”), ziet geen punten waarop de SGP haar koers moet bijstellen. „Ik denk dat ze de goede speerpunten kiezen. Dat de drie SGP-Kamerleden op zo veel terreinen zó actief zijn, daar neem ik mijn petje voor af. Ze dragen hun standpunten helder, met humor, maar toch ook serieus uit. Ja, die humor kan ik best waarderen. De Tweede Kamer is geen kerk.”

In zijn familie en kerkelijke omgeving bespeurt Verweij, die vroeger bestuurslid was van de SGP-jongeren Gouda, geen afnemende steun voor de staatkundig gereformeerden. „In onze gemeente, de gereformeerde gemeente in Nederland, wordt regelmatig en op warme wijze voorbede gedaan voor de partij en voor allen die haar vertegenwoordigen.”

Jonge refo wil inzet op onderscheidende thema’s

Voor de jongvolwassen refo’s is de SGP veruit de meest favo­riete politieke partij; 82 procent geeft aan op de staat­kundig gereformeerden te zullen stemmen als er binnenkort Tweede Kamerverkiezingen zouden zijn.

Tot de thema’s die Van der Staaij en de zijnen van deze groep in de toekomst nog nadrukkelijker mogen agenderen, behoren christenvervolging (54 procent), medische ethiek (50 procent), het promoten van christelijke waarden, zoals huwelijkstrouw (47 procent), en mensenhandel of uitbuiting, bijvoorbeeld in de seksbranche (46 procent). De groep SGP-stemmers die meent dat de SGP-Tweede Kamerfractie meer prioriteit moet geven aan rechtse, VVD/PVV-getinte thema’s is kleiner: voor defensie zegt 33 procent (veel) meer aandacht te willen, voor politie en justitie 27 procent en voor overheidsfinanciën 20 procent.

De onderscheidende SGP-thema’s staan dus voorop.

Clusters

Om na te gaan of de kerkelijke achtergrond van invloed is op de prioriteitsstelling zijn twee clusters gevormd: één met alleen de ondervraagden uit de Gereformeerde Gemeenten (GG), de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN) en de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN), en één met alleen de deelnemers uit de Protestantse Kerk in Nederland (inclusief de Gereformeerde Bond), de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) en evangelische gemeenten. Beide groepen plaatsen christenvervolging (51/60 procent), medische ethiek (48/50 procent) en het promoten van christelijke waarden (46/45 procent) in hun top 5.

De jongvolwassen SGP’ers uit de GG, GGiN en OGGiN hechten er echter meer belang aan dan die uit de PKN, de GKV en evangelische gemeenten dat de SGP zich sterk maakt voor de positie van grote gezinnen (42/27 procent) en de zondagsrust (39/28 procent). Minder belangrijk zijn voor deze SGP’ers de thema’s mensenhandel (42/57 procent) en vluchtelingen (33/43 procent).

Abortusklinieken

Een handvol ondervraagden vindt dat de SGP zich de afgelopen periode wel erg compromisbereid heeft opgesteld. Twee geënquêteerden missen bij de partij voldoende aandacht voor het milieu. Een mannelijke deelnemer, behorend tot de Gereformeerde Bond, stelt dat de SGP zich niet geloofwaardig kan inzetten tegen christenvervolging en geweld zonder afstand te nemen van bijvoorbeeld geradicaliseerde christenen in de VS die abortusklinieken belagen.

serie De nieuwe refo

Dit is het vijfde deel in een serie naar aanleiding van het RD-onderzoek over jongvolwassenen uit orthodox-christelijke kring. Vandaag: politiek. In Puntkomma woensdag deel 6: de nieuwe refo en het reformatorisch onderwijs.