Een goed contact met de buurt is goud waard. Vanuit die gedachte organiseerde Espalier, een beschermende woonvorm van Eleos in Kesteren, ooit een speciale burendag. Inmiddels komen veel omwonenden geregeld bij de instelling over de vloer, bijvoorbeeld om samen muziek te maken of een verjaardag te vieren.
Woensdagochtend, tien uur. In Espalier, onderdeel van de christelijke ggz-instelling Eleos, zijn drie bewoners aan het strijken. Samen met begeleider Marije van Lavieren werken ze zes manden wasgoed weg die omwonenden gisteravond en vanochtend hebben gebracht. Op de achtergrond klinkt een cd met niet-ritmisch psalmgezang.
”Strijk aan de dijk” is sinds een halfjaar een begrip in de omgeving van Espalier, letterlijk gelegen achter een dijk. Tegen betaling van 2 euro kunnen buurtbewoners wekelijks hun schone was brengen, om het op woensdagmiddag gestreken op te halen. „We zijn om halfnegen begonnen en om een uur of twaalf hopen we klaar te zijn”, zegt Lidewij Hardendood, een van de bewoners van Espalier.
Op diverse manieren zoekt de beschermende woonvorm contact met de buurt. Van Lavieren vertelt dat er concrete plannen zijn om op een perceel tegenover de instelling een groentetuin te beginnen. Bewoners van Espalier en omwonenden kunnen daarin samen aan de slag. „Zo willen we midden in de samenleving staan.”
Eén keer per twee weken gaan bewoners de huizen langs om rollen mentos en ander snoep te verkopen. „We hebben een breed aanbod, dankzij een van onze bewoners die een snoepwinkel heeft gehad. Van de opbrengst organiseren de bewoners een dagje uit”, zegt Van Lavieren.
„We verkopen ook aan mensen die hier op bezoek komen”, vult Hardendood aan. Arendje van Maren vertelt dat ze soms in Opheusden langs de deuren gaat met rollen snoep. „Daar wonen veel kerkelijke mensen. Dat verkoopt goed.”
In 2012 deed Espalier mee aan de landelijke Burendag, met onder meer spelletjes voor jong en oud en het oplaten van ballonnen. Annemiek de Jong-Huijzer vertelt dat de bewoners dat volgend voorjaar willen herhalen. Ze laat een kaart zien die onlangs in de straten rond Espalier huis aan huis is verspreid. Omwonenden wordt gevraagd de dag mede te organiseren. De eerste aanmeldingen zijn inmiddels binnen.
Depressie
Espalier opende acht jaar geleden zijn deuren in een nieuwbouwwijk in Kesteren. De meeste van de zeventien bewoners verblijven in een van de drie woongroepen. Vier personen hebben een eigen appartement, onder wie Wil Hooijer (67). In haar woonkamer, met zicht op de straat, serveert ze koffie en ontbijtkoek.
Ze vertelt dat ze een van de bewoners van het eerste uur is. Elke ochtend en avond informeert een begeleider van Eleos hoe het met haar gaat. „Daar kijk ik altijd naar uit.” Eén keer per week heeft ze een uitgebreider begeleidingsgesprek.
Vanaf haar 22e kampt Hooijer met chronische depressiviteit. In de loop der jaren was ze in diverse psychiatrische ziekenhuizen opgenomen. „Sinds ik hier woon, heb ik rust.” Dit laat onverlet dat ze dagelijks met haar „handicap” wordt geconfronteerd. „Iedere dag is een gevecht. Het kost me altijd moeite om op te staan en de dag te beginnen.”
Hooijer geniet van haar sociale contacten, onder meer met verschillende buren. Toen ze in Espalier kwam wonen, kreeg ze een gastgezin uit haar kerk, de gereformeerde gemeente in Nederland te Opheusden. „Het gezin woont aan de andere kant van de dijk, op loopafstand. De vrouw, Joke, is als een dochter voor me. Eén keer in de twee weken ben ik op zondag tussen de kerkdiensten bij hen.”
Fluitles
Als Hooijer buurvrouw Wilma Kooij met zoontje Cor voorbij ziet lopen, staat ze meteen op. Ze pakt haar snoeptrommel om het jochie iets lekkers te geven en maakt spontaan een praatje met zijn moeder. De twee kennen elkaar al zeven jaar. Het contact ontstond toen Kooij met een aantal leerlingen die ze fluitles geeft, een concert organiseerde voor de bewoners van Espalier. „Het was voor mijn leerlingen leuk om op te treden, en op die manier konden we ook iets voor de buurt doen.”
Wekelijks maken Kooij en Hooijer nu samen muziek, waarbij Hooijer op haar Riha-orgel speelt. „De vonk sloeg snel over. We zijn echt vriendinnen geworden en delen elkaars zorgen. Want ik heb ook mijn zorgen”, zegt Kooij. „Op maandag ga ik altijd naar Wilma toe om koffie te drinken of een eindje te fietsen”, vult Hooijer aan. „En als ik een keer ergens heen moet, wil ze me altijd wegbrengen.”
Een goed burencontact is belangrijk, stelt Kooij, die als thuislezer bekend is met de achterban van Eleos. „Met Wil krijg je gemakkelijk contact. Dat geldt niet voor iedereen die hier woont. Tegen m’n kinderen zeg ik: Het minste wat je kunt doen, is naar de mensen zwaaien. Soms zitten ze wat triest op een bankje voor zich uit te kijken en reageren ze niet. Maar ik wil hun toch het gevoel geven dat ze erbij horen.”
Hoedjes van papier
Als Kooij vertrokken is, vertelt Hooijer dat diverse wijkgenoten voor haar kookten nadat ze vorig jaar september een heupoperatie had ondergaan. Zowel kerkelijke als niet-kerkelijke buurtgenoten behoren tot haar kennissenkring. „Ik ben blij dat zo veel mensen voor me klaar staan.”
Hoewel Hooijer geniet van de contacten, geeft ze aan dat er ook weleens lastige momenten zijn. „Vertrouwen krijgen is belangrijk, maar ook kwetsbaar. Als mensen het laten afweten, ben ik erg teleurgesteld. Ik kan dat moeilijk accepteren. Dat zeg ik dan ook.”
Hoogtepunt is voor Hooijer elk jaar haar verjaardag. „Twee gezinnen uit de buurt, waaronder dat van Wilma, bieden me dan een dagje uit aan. Acht van hun kinderen gaan ook mee. We zijn bijvoorbeeld naar de Bedriegertjes in Rozendaal en de beeldentuin in Garderen geweest. Aan het eind trakteer ik altijd op ijs.”
Haar 65e verjaardag kreeg een speciaal tintje, vertelt Hooijer aan de hand van een fotoboek. „Een paar buren hadden een groot feest georganiseerd. Er kwamen 37 kinderen uit de buurt, met hun moeders. Alle kinderen –met hoedjes van papier– gaven me een bloem met een wens eraan. En ze konden spelletjes doen, zoals koekhappen. Dat was overweldigend en deed me erg goed. Ik had nog nooit zo’n mooie verjaardag gehad.”
Wijkgenoten helpen elkaar vaker na Burendag
Buren die samen spelletjes doen, een barbecue organiseren of een plantsoen opknappen. Op de tiende landelijke Burendag, zaterdag, ontmoeten buurtgenoten elkaar tijdens uiteenlopende activiteiten. „Het is een dag om contact met je buurt te krijgen of het bestaande contact te vieren”, zegt woordvoerder Rosanne Prinsen van het Oranje Fonds.
De Burendag ontstond tien jaar geleden op initiatief van koffieproducent Douwe Egberts, „vanuit de gedachte dat het leuk is om je buurt beter te keren kennen.” Een jaar later haakte het Oranje Fonds aan. De Burendag sluit naadloos aan bij de doelstelling van deze organisatie om het contact tussen groepen mensen te bevorderen. Vorig jaar meldden 4200 buurten zich aan, dit jaar ruim 5000.
Een van de populairste activiteiten op Burendag is volgens het Oranje Fonds een spelletjesmiddag. Prinsen: „We zien ook steeds vaker dat mensen met elkaar de buurt opfleuren door bijvoorbeeld bloembakken neer te zetten, een bankje te timme- ren voor een park of muurschilderingen te maken. Het leuke van dit soort activiteiten is dat je je buren op een andere manier leert kennen en elkaars talenten ontdekt. Een originele invulling is ook het samen opvoeren van een buurtmusical.”
Een aantal kerken opent in het kader van Burendag ook de deuren. Prinsen kan niet achterhalen om hoeveel het er precies gaat. De protestantse Immanuelkerk in Groningen kondigt op haar website voor zaterdag een programma aan met een „inspirerende buurtwandeling” en bloemschikken. De protestantse gemeente Noordwijk nodigt inwoners van die plaats via haar website eveneens uit om hen „als goede buren te begroeten in en rond onze gebouwen.” Zo kunnen mensen in de Buurtkerk terecht voor koffie of thee, live muziek en „om iets bij ons achter te laten: een wijsheid op een tegeltje. Volgens een bekende tegeltjeswijsheid is een goede buur beter dan een verre vriend. Wij hopen dat onze goede buren een wijsheid met ons willen delen die ze zelf hebben ontdekt”, zo meldt de gemeente. Buren van de christelijke gereformeerde kerk in Emmeloord zijn zaterdag in De Hoeksteen welkom voor koffie, thee en „een beamerpresentatie over onze geschiedenis in dit kerkgebouw.”
In veel gevallen blijft het contact tussen buurtgenoten niet beperkt tot één zaterdag in september, zo blijkt uit een onderzoek dat het Oranje Fonds afgelopen maand uitvoerde. Prinsen: „We hebben mensen ondervraagd die eerder aan Burendag hebben meegedaan. Van de ruim 2300 deelnemers aan het onderzoek geeft 79 procent aan dat het contact met zijn buren anders is geworden. Twee derde zegt vaker een praatje te maken met buren. Ruim een derde geeft aan vaker nieuwe plannen te bedenken om iets te veranderen in de buurt. Ook zeggen mensen meer voor elkaar te zorgen, bijvoorbeeld bij ziekte.