Een oude, verlamde man die met een natte broek door twee mensen in de vluchtelingenbus richting Mytilini wordt gedragen. Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling, zag het woensdagochtend gebeuren in Molivos, een stad in het noorden van Lesbos.

Het is een van de „dramatische en mensonwaardige taferelen” die ze de afgelopen dagen tijdens haar bezoek aan het eiland waarnam. „Ik ben geschokt en verschrikkelijk kwaad dat dit op Europees grondgebied gebeurt. Waar is onze beschaving?”

In Mytilini zag ze dat er „slechts één klein loket” beschikbaar is waar vluchtelingen terechtkunnen voor hun bootticket naar Athene. „Daar staan dan duizenden mensen voor te wachten. Dat moet verbeteren. Dat geldt ook voor de medische zorg voor de kwetsbaarste mensen, zoals die oude, verlamde man. Zo iemand heeft speciaal vervoer nodig.”

Stichting Vluchteling droeg sinds juli bij aan het opknappen van het kamp Karatape, vlak bij Mytilini, onder meer door het terrein vlak te maken een rij douches neer te zetten. Sindsdien is de situatie volgens Ceelen „explosief uit de hand gelopen.” Ze benadrukt dat het „heel uitzonderlijk en hopelijk tijdelijk” is dat haar organisatie binnen de Europese Unie noodhulp verleent. „Dat was sinds de Balkanoorlog niet meer voorgekomen.”

Urinelucht

Ceelen wijst op de forse toename van het aantal vluchtelingen en de weerstand bij een deel van de bewoners van Lesbos. „De lokale bevolking moet geld verdienen aan het toerisme en ziet nu dat het eiland door de grote hoeveelheden vluchtelingen ernstig wordt ontwricht. Veel mensen leven op straat. In Mytilini ruik je overal de urine. We moeten begrip hebben voor de problemen van de lokale bevolking”, aldus Ceelen. Ze roept de Griekse overheid ertoe op de hulpverlening alle ruimte te bieden en ervoor te zorgen dat de procedures voor vluchtelingen duidelijk zijn.

Coördineren

Directeur Simone Filippini van hulporganisatie Cordaid sprak woensdag tijdens een werkbezoek aan Lesbos van „een volstrekt gebrek aan structuur in de opvang in Mytilini.” Ze riep de Verenigde Naties ertoe op de vluchtelingenhulp op het eiland centraal te coördineren, eventueel samen met Europese instanties.

Cordaid liet eerder weten dat het uitdelen van hulpgoederen in het kamp in Moria woensdag niet zou doorgaan omdat het volgens de politie te onveilig was. Uiteindelijk had de uitdeling van slaapzakken en slaapmatjes, in samenwerking met vrijwilligers van Caritas Griekenland, toch plaats, onder toezicht van vijftien politieagenten. Na afloop van haar bezoek aan Lesbos vertrok Filippini woensdag richting de Grieks-Macedonische grens, om de situatie daar te bekijken.

Diverse organisaties maken zich zorgen over de opvang van ontheemden op Lesbos in de winter. Ceelen van Stichting Vluchteling: „We krijgen signalen dat de overtochten van vluchtelingen vanuit Turkije naar Griekenland in de winter niet zullen stoppen. Dat is een recept voor veel ellende. Dat mensen buiten moeten slapen, kan natuurlijk niet, maar het gebeurt toch. Hoe moet dat in de winter? De vluchtelingen moeten een dak boven hun hoofd hebben en een deken over zich heen.”

Stichting Vluchteling zou het liefst een stuk land huren waarop voor de winterperiode goede opvang voor de ontheemden kan worden georganiseerd, zodat ze daar een nacht kunnen slapen in goede, wintervaste tenten, voordat ze verder reizen. „De burgemeester van Lesbos werkt constructief mee. We gaan de mogelijkheden verder onderzoeken.”

Operatie Mobilisatie

Directeur Gabby Markus van de christelijke hulporganisatie Operatie Mobilisatie (OM) Griekenland bezocht Lesbos woensdag eveneens, samen met onder anderen adjunct-directeur Johan Immink van OM Nederland. Ook deze organisatie bezint zich op mogelijkheden vluchtelingen komende winter op doorreis op het eiland voor een nacht een slaapplek te bieden.

De organisatie wil „vermoedelijk al vanaf volgende week” op Lesbos aan de slag gaan. Hein van der Merwe, werkzaam voor OM Griekenland, zal zich daar vestigen. Hij gaat werken met teams van vrijwilligers die hem steeds –na een trainingsdag in eigen land– voor enkele weken bijstaan.

OM Griekenland zal voor een deel het werk voortzetten dat Bert Noteboom, voorganger van een multiculturele gemeente in Almere, deze week met een groep vrijwilligers op Lesbos verricht. Ze bieden onder meer vluchtelingen rugzakjes met hulpgoederen aan.

„Hij heeft iets in beweging gezet wat vraagt om een vervolg”, aldus Immink. OM is nu in gesprek met de Free Evangelical Church op Lesbos over mogelijkheden voor samenwerking.

Doorstroming

OM-directeur Markus pleitte woensdag voor een snellere doorstroming van de vluchtelingen die via Griekenland verder willen, naar Macedonië, Servië en de Europese Unie. De afgelopen dagen leek een versnelde doorstroming, mede door de inzet van extra ferry’s, voorzichtig op gang te komen.

Zo reden er dinsdag en woensdag weer bussen van Molivos, in het noordelijke deel van het eiland waar veel vluchtelingen aan wal komen, naar Mytilini. Voor die tijd moesten duizenden vluchtelingen dat traject, zo’n 70 kilometer, lopend afleggen.