De „koninklijke weg”, daarvoor kozen Nederland, Maleisië, Australië, België en Oekraïne. Want een VN-tribunaal zou de meeste zekerheid bieden dat de veroorzakers van de vliegramp ter verantwoording konden worden geroepen. „Die optie had onze voorkeur”, aldus Koenders, „omdat dit zorgt voor breed internationaal draagvlak voor het vervolgingsproces. Ook is het de beste garantie voor medewerking van alle landen, bijvoorbeeld bij de uitlevering van verdachten.”

Genoemde landen zijn tot het uiterste gegaan, om maximaal hun best te doen voor de nabestaanden van de vliegramp. Doordat Rusland de oprichting van een VN-tribunaal tegenhield, kregen de ‘MH17-landen’ de deksel op hun neus.

Zijn hun inspanningen daarmee vergeefs geweest? Nee, al was het maar omdat woensdag bleek dat Rusland met zijn nee-stem helemaal alleen staat. Daar gaat een duidelijke boodschap van uit.

Het veto van Rusland betekent wel dat de landen die betrokken zijn bij de ramp met de MH17 op korte termijn moeten zoeken naar een alternatief voor het VN-tribunaal. Want de daders ongestraft laten wegkomen, „geeft een gevaarlijk signaal en vormt een bedreiging voor de veiligheid van de burgerluchtvaart”, aldus Koenders.

Opties

Maar welke opties resten hem nu nog? Internationaal strafrechtdeskundige Geert-Jan Knoops schetste er woensdag op de website van RTL Nieuws drie.

De eerste mogelijkheid is een afgezwakt tribunaal. Nederland zou de algemene vergadering van de VN, samen met Maleisië, Australië, België en Oekraïne kunnen vragen om steun voor een tijdelijk tribunaal.

Het verschil tussen zo’n tribunaal en het woensdag afgekeurde voorstel is dat een tijdelijke rechtbank niet steunt op een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Het gezag en de uitstraling ervan zijn daardoor onmiskenbaar minder groot.

De tweede mogelijkheid die Knoops ziet, is dat Nederland de verdachten voor een Nederlandse rechter daagt. Bij de rechtbank in Den Haag is een speciale kamer voor internationale misdrijven. Maleisië, Australië, België en Oekraïne moeten hier dan wel mee akkoord gaan.

De strafrechtdeskundige ziet een groot nadeel aan deze optie: „Nederland zou, als slacht­offerland, in de publieke perceptie geen onafhankelijke rechtsgang zou kunnen waarborgen. Natuurlijk, we hebben professionele rechters, maar toch: voor de buitenwereld blijft Nederland toch een land met een belang.”

De derde mogelijkheid is een rechtszitting door een internationale of nationale rechtbank op neutraal terrein, zoals ook is gebeurd na de vliegramp bij het Schotse plaatsje Lockerbie. Die zaak vond plaats naar Schots recht, maar werd afgehandeld in Nederland.

Desnoods –een vierde optie– zou de berechting van verdachten kunnen worden overgelaten aan een onafhankelijk land, dat geen slachtoffers aan boord van vlucht MH17 had. Zoiets is echter nog nooit gebeurd.

Voor welke optie de MH17-landen uiteindelijk ook kiezen, zonder aanwezige verdachten zal het proces altijd onbevredigend blijven. Aangenomen dat de daders in Rusland moeten worden gezocht, lijkt het die kant op te gaan.

Rusland mag namelijk geen onderdanen uitleveren voor berechting in het buitenland. 
En het land wíl het ook niet.

Slot van het verhaal zou dus, ondanks de inspanningen van Koenders en anderen, wel eens kunnen zijn dat de daders tijdens hun leven nooit berecht zullen worden.

Het zal, als het inderdaad zover komt, voor de nabestaanden van de vliegramp een grote opgave zijn daarmee te leren leven.