Het is een straatje van pakweg 150 meter. Toch is de Barteljorisstraat een stuk interessanter dan z’n buren op het spelbord van monopoly; de Houtstraat en de Zijlstraat. Want welke andere straat van 150 meter telt acht rijksmonumenten? Welke andere straat van zo’n bescheiden omvang heeft een standbeeld van Malle Babbe, de verstandelijk gehandicapte vrouw uit de 17e eeuw die wereldberoemd werd door een schilderij van Frans Hals?

En dan is het belangrijkste nog niet eens genoemd. Welke andere straat van zo’n omvang krijgt jaarlijks een stroom van buitenlandse bezoekers? Vooral Amerikaanse christenen komen hier ieder jaar met duizenden. De reden: het Corrie ten Boomhuis, in het midden van de straat. Hier werden in de Tweede Wereldoorlog tientallen Joden geholpen door horlogemaker Ten Boom en zijn gezin. Hier woonde de in 1983 overleden Corrie, die in een concentratiekamp terechtkwam maar door de kracht van vergeving wist te overleven.

Er zit nog altijd een horlogemaker in het pand – alhoewel, eigenlijk is het een juwelier. Maar het grootste deel van het huis is een museum over de oorlogsperiode geworden. Voor de ingang staan enkele tientallen mensen te wachten op de rondleiding. Maar als het zover is, breekt de oorlog bijna opnieuw uit. Twintig gelukkigen kunnen naar binnen, de overigen moeten het later opnieuw proberen.

„Het is een strijd om binnen te komen, elke keer weer”, verzucht de gids als ze even later de twintig uitverkorenen welkom heet in de ouderwetse eetkeuken van het huis. Ze vertelt met passie over de familie Ten Boom, die al in de 19e eeuw begon met bidstonden voor het Joodse volk. En ze laat de beroemde, vernuftige schuilplaats zien in de slaapkamer van Corrie. Hier hielden zes onderduikers, na verraden te zijn, het drie dagen en twee nachten vol, terwijl kompanen van de Duitsers vergeefs het huis uitkamden op zoek naar de schuilplaats. Uiteindelijk overleefde iedereen de huiszoeking – maar dat gold niet voor het gezin Ten Boom. Vader Ten Boom stierf in Scheveningen in de gevangenis, Corries zus Betsie in Ravensbrück.

„Dit verhaal blijft nieuwe generaties aanspreken”, zegt directeur Frits Nieuwstraten na afloop van de rondleiding. „Vorig jaar hadden we 25.000 bezoekers; dit jaar rekenen we op 27.000. Het grote probleem is dat we eigenlijk niet meer mensen kunnen hebben. Het huis is niet groter.”

Het Corrie ten Boomhuis mag dan dé grote trekpleister zijn van de Barteljorisstraat, dat betekent niet dat iedere Haarlemmer er van afweet. „Haarlemmers zegt het weinig”, weet directeur Nieuwstraten. „Als je hun vraagt of ze het Corrie ten Boomhuis kennen, is het antwoord: Nooit van gehoord.”

Dat klopt, zo wijst een steekproef uit. Geen van de willekeurig aangesproken voorbijgangers kent het museum.

En ook de naam van de straat zegt niet altijd wat. „Barteljorisstraat? Nooit van gehoord”, zeggen twee tienermeiden die door de straat flaneren. Monopoly zegt hun evenmin weinig. „Wij zijn niet van dat soort spellen, wij zijn van Apple”, zegt een van hen bloedserieus.

Maar een jongeman die in Haarlem woont, weet direct waar hij loopt. „Dit is de Barteljorisstraat, bekend van monopoly”, zegt hij zonder aarzelen. Toch heeft hij wel een vraag. „Hoe is dit straatje toch ooit op het spelbord beland? De Kalverstraat, dat snap ik. Maar dit straatje stelt niets voor.”

Nu ja, niets: het is een van de meest historische straten van Haarlem, vlak bij het centrum en met een divers winkelaanbod. Ongetwijfeld speelden die argumenten tachtig jaar geleden een belangrijke rol om de ”Barteljoris” op het bord te tillen.

Vooral het historische argument valt niet zomaar onder het kleed te schuiven. In 1381 komt er al een ”Batte Jorisstraat” voor in een oud document. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van ene Batte, een zoon of misschien zelfs dochter van Joris die ongetwijfeld ergens in de straat woonde.

Maar Batte is allang in de vergetelheid geraakt, en hetzelfde geldt voor Malle Babbe. Alleen Corrie krijgt nog ieder jaar meer bezoekers. Ze heeft dan ook wel iets te vertellen.

Onder elke aflevering in deze veertiendelige serie staat een vraag. Het antwoord is te vinden in het artikel. Verzamel de gevraagde letters. Door de veertien letters te mixen, ontstaat er een spreekwoord. Bij de laatste aflevering en op internet staan de inzendmogelijkheden. Onder de goede inzenders worden vijf spellenpakketten verloot.

Waar stierf Corries zus Betsie? Neem de vijfde letter van het antwoord.

zomerserie Monopoly

Dit is het vijfde deel in een serie over het tachtigjarig bestaan van het bordspel monopoly.