Vormden eens de Spaanse troepen een grote bedreiging voor het godshuis in IJzendijke, de laatste jaren was het de boktor die het voortbestaan van de kerk ondermijnde. Desondanks bestaat de hervormde kerk in het Zeeuws-Vlaamse stadje 400 jaar.
De boktor is verdwenen, dankzij een grondige restauratie die door een BRIM-subsidie mogelijk werd. Ruim twee derde van de houten zolder van het kerkje moest de afgelopen jaren vervangen worden, vertelt Gerard van Noort, voorzitter van de stichting Hervormd Kerkgebouw IJzendijke en voorzitter van de kerkenraad van de hervormde gemeente Biervliet-IJzendijke-Hoof.
Om de week wordt hier zondagsmorgens een dienst gehouden. De andere week is er een dienst in Biervliet. Van Noort: „Je kunt de gemeente hier vrijzinnig noemen. Er zitten wekelijks zo’n twintig tot dertig kerkgangers in de dienst. Je snapt dan wel dat we het van het kerkvolk alleen niet moeten hebben. Daarom hebben we de stichting opgericht.”
Doel van de stichting is dorpsbewoners die niets met de kerk te maken hebben te betrekken bij dit bedehuis, aldus secretaris Hank Prins. „Ikzelf ben niet religieus, maar wil me inzetten voor dit stukje cultureel erfgoed. Deze kerk is de eerste kerk in Zeeland die voor de protestantse eredienst werd gebouwd. En na de kerk van Willemstad is het ook de tweede kerk met dat doel in Nederland.”
Frontlinie
De inrichting is sober, echt protestants. Aan de muur tegenover de preekstoel hangen de Tien Geboden. Het bord dateert uit 1620. Bovenin prijken de wapens van de Oranjes, van de Republiek en van IJzendijke. Prins: „Prins Maurits heeft zich persoonlijk ingezet voor de bouw van een kerk in IJzendijke. Hij gaf Simon Stevin, de bekende wiskundige, opdracht een kerk te ontwerpen. Het werd een achtkantig gebouw dat enkele decennia later werd uitgebreid door twee muren te verlengen. IJzendijke lag begin zeventiende eeuw aan de frontlinie en de soldaten moesten ter kerke kunnen gaan. Daar zette de prins zich voor in. Ik noem de kerk daarom in het jubileumboek dat onlangs is uitgekomen een Mauritskerk. Bij mijn weten zijn er nog geen kerken in Nederland met die naam.”
De viering van het 400-jarig bestaan vond zaterdag en zondag plaats. Tegelijk werd op die dagen stilgestaan bij de voltooide renovatie. Terugblikken en vooruitzien dus, stellen de bestuursleden. Van Noort: „Het blijft moeilijk om inkomsten te genereren voor het onderhoud. We verhuren de kerk een paar keer per jaar voor een concert, verder is het gebouw aangewezen als trouwlocatie van de burgerlijke gemeente, en zo nu en dan hebben we een tentoonstelling. Zo’n acht vrijwilligers zorgen ervoor dat de kerk af en toe kan worden opengesteld. Vooral op zaterdag in de zomer proberen we dat. Dan loopt IJzendijke vol met toeristen.”
Ideeën voor de toekomst hebben de mannen genoeg. Prins: „Er is sprake van om samen te gaan met de rooms-katholieken. Zij kerken in een gebouw uit de jaren vijftig. Dat pand gaat het niet redden.” Van Noort: „We doen al dingen samen, maar of we echt gezamenlijke kerkdiensten gaan beleggen, dat is nog maar de vraag.”
Boven in de toren begint een carillon te spelen. „Het klokkenspel is gerestaureerd door de koninklijke klokkengieterij Eijsbouts, die onlangs een klok heeft gemaakt voor de Notre-Dame in Parijs”, zegt voorzitter Van Noort. „Het speelt op dit moment het Zeeuws-Vlaamse volkslied. We vieren dit jaar namelijk 200 jaar Zeeuws-Vlaanderen. Niet alleen het koninkrijk viert dit jaar zijn verjaardag. Wij, die door andere Nederlanders vaak reserve-Belgen worden genoemd, hebben ons eigen feestje.”
Bätzorgel en jubileumboek
Hoewel de kerk in IJzendijke in 1614 al de deuren opende, duurde het tot 1816 voordat het bedehuis een orgel kreeg. Het werd geschonken door enkele bemiddelde lidmaten van de hervormde gemeente en was afkomstig van orgelbouwers De Voldere te Gent. Het instrument deed tot 1878 dienst. In dat jaar bouwde J. F. Witte van de Utrechtse orgelbouwer Bätz een groter orgel. Het heeft volgens kenners het bekende warme geluid dat ook andere instrumenten van deze orgelbouwer kenmerkt.
Zondag overhandigde samensteller J. W. P. Prins een eerste exemplaar van het jubileumboek, ”Een Mauritskerk IJzendijke 1614-2014”, aan de commissaris van de Koning in de provincie Zeeland. Er is een voorwoord in opgenomen dat mede is ondertekend door prins Maurits van Oranje-Nassau, van Vollenhoven.
