In het recent in Italië verschenen boekje ”Chi sono i gesuiti. Storia della Compagnia di Gesù” (”Wie zijn de jezuïeten. Geschiedenis van de Sociëteit van Jezus”), onder naam van de paus, gaat Franciscus in op de betekenis van de jezuïetenorde. Het boekje kwam voor het eerst uit in 1987, enkele jaren nadat Bergoglio leidinggaf aan de Argentijnse jezuïeten en rector was van de theologische opleiding in San Miguel in het Zuid-Amerikaanse land.

Bergoglio ziet Johannes Calvijn als de „grote denker” van de Reformatie, door wie de cultuur, de maatschappij en de kerk in de zestiende eeuw ingrijpend veranderden. Calvijn was net als Luther „een ketter”, stelt hij, maar bovendien „een scheurmaker” omdat hij een eigen, nationale kerk wilde oprichten.

Voor de omschrijving van het begrip ketterij verwijst Bergoglio naar de Engelse denker G. K. Chesterton. Die sprak over „goede denkbeelden” die uiteindelijk „dwaasheden” worden. Dat was bij Calvijn ook het geval, aldus de huidige paus.

Schisma

Het „calvinistische schisma” bracht volgens Franciscus op drie gebieden verdeeldheid: in de mens, in de samenleving en in de kerk. Zo zou het calvinisme leiden tot een scheiding tussen ratio en emotie, tussen rede en het hart. Daarin ligt volgens de rooms-katholieke kerkleider de oorzaak van de „ellende” van het calvinisme: het geloof in de totale verdorvenheid van de menselijke natuur.

De calvinisten beïnvloedden ook de maatschappij: ze brachten verdeeldheid onder het volk, onder meer tussen de burgerij en de adel. Calvijn steunde de burgerij, aldus Bergoglio, en dat maakte hem tot een „revolutionair” en tot de „vader van het liberalisme.” De jezuïeten probeerden juist dit sociale schisma te bestrijden en de eenheid van het volk en de kerk te versterken.

Het calvinisme „verwondde” de kerk, stelt hij. Calvijn onthield „het volk van God de eenheid met de paus” en ontnam de broederschappen hun heiligen. Door de afschaffing van de mis en de loochening van de werkelijke tegenwoordigheid van Christus daarbij, waren mensen hun „bemiddeling” kwijt.

Eenheid

Igantius van Loyola, de oprichter van de jezuïetenorde, streed tegen de verdeeldheid die Calvijn veroorzaakte, aldus Bergoglio. Hij deed dat onder meer door terug te grijpen op de traditie van de kerk en op denkers als Hiëronymus, Augustinus, Gregorius, Thomas, Bonaventura en Petrus Lombardus.

Ignatius van Loyola (die overigens net als Calvijn aan het Collège Montaigu in Parijs studeerde) benadrukte het belang van het pauselijk ambt als symbool van eenheid, van de heiligen en van de bemiddeling van het heil door de sacramenten.

Vergeving

Als paus lijkt Jorge Mario Bergoglio toenadering tot de protestanten te zoeken. De rooms-katholieke kerkleider verontschuldigde zich vorige maand tijdens een bezoek aan de evangelische kerk in Caserta voor de vervolging van pinksterkerken onder het Italiaanse fascistische regime. Dat stond pinksterkerken niet toe hun geloof te praktiseren.

„Onder hen die de pinksterkerken vervolgden, alsof zij idioten waren die een bedreiging vormden voor het ras, waren ook katholieken”, zei de paus. „Ik ben herder van de katholieken, en ik vraag jullie vergeving voor deze onwetende katholieke broeders en zusters, die misleid waren door de duivel.”

Verontrusting

Evangelicale en pinksterorganisaties in Italië spraken eerder hun grote verontrusting uit over de steeds grotere openheid ten opzichte van de paus en zijn kerk. De Italiaanse Evangelische Alliantie, de Federatie van Pinkster­kerken, de Assemblies of God in Italië en de Apostolische Kerk zeiden „gealarmeerd” te zijn door de recente oecumenische openingen. Ook Amerikaanse christenen luidden de noodklok.

De Italiaanse evangelicale organisaties schreven vorige maand dat ze ervan overtuigd zijn dat het „onverenigbaar” is met het Bijbelse onderwijs dat de Rooms-Katholieke Kerk de vrijheid neemt om elementen toe te voegen aan de geloofsleer, zoals de Mariadogma’s.

Hun conclusie: een kerk „wier hart een politieke staat is”, is on-Bijbels. De organisaties roepen alle evangelicalen wereldwijd op om een „gezond Bijbels onderscheidingsvermogen uit te oefenen.”

Paus bij jubileum jezuïetenorde

Paus Franciscus woont op 
27 september in de Gesùkerk in Rome de viering van de 200e verjaardag van de her­oprichting van de Sociëteit van Jezus bij.

De Sociëteit van Jezus (of jezuïeten), waartoe de paus behoorde, is met ongeveer 19.000 leden de grootste religieuze orde in de Rooms-Katholieke Kerk. De orde is in 1534 opgericht door een groep vrienden rond de Spanjaard Inigo Lopez de Loyola, beter bekend als Ignatius van Loyola.

In de achttiende eeuw zetten vooral de Franse koningen en geestelijken de paus onder druk om de orde te verbieden. Zij vonden die te machtig. Clemens XIV gaf toe en hief de jezuïetenorde in 1773 op. De vorsten Frederik de Grote van Pruisen en Catharina II van Rusland trokken zich niets van het besluit aan, waardoor de orde in hun vorstendom bleef voortbestaan. In 1814 gaf paus Pius VII zijn goedkeuring aan de heroprichting van de Sociëteit van Jezus.

Lees ook in Digibron:

Evangelicalen Italië: Pas op voor vriendelijke paus, Reformatorisch Dagblad (8 augustus 2014)

Paus vraagt pinksterkerk om vergeving, Reformatorisch Dagblad (29 juli 2014)

Evangelicalen tegen openheid richting RKK, Reformatorisch Dagblad (22 juli 2014)

Eerste paus uit jezuïetenorde, Reformatorisch Dagblad (14 maart 2013)