Volgens de nieuwe berekeningen van het CBS waren we in 2010 op papier bijna 45 miljard euro rijker. In één klap is de historische recessie van 2009, met een krimp van 3,5 procent, uitgewist. Het CBS verzint deze wijzigingen niet zelf; ze komen voort uit inter­nationale richtlijnen, waarbij het de bedoeling is dat het bbp in elk land op dezelfde wijze wordt gemeten. Een deel van de bijstelling komt door het beter meten van wat we met zijn allen hebben geproduceerd en wat de waarde is van de diensten die we hebben verleend. Deze nieuwe gegevens zorgen voor een opwaartse bij­stelling van 4,6 procent.

Interessanter zijn de bijstellingen die zijn bedoeld om beter aan te sluiten bij de ontwikkelingen van de economie. De belangrijkste wijzigingen met deze revisie zijn dat uitgaven aan onderzoek plus een aantal militaire uitgaven voortaan tot de investeringen worden gerekend en dat software die organisaties voor eigen gebruik hebben ontwikkeld, tegen marktprijzen wordt gewaardeerd in plaats van tegen de kostprijs. Ook moet de bijdrage van illegale activiteiten, zoals wietteelt en prostitutie, in de economie worden opgenomen. In het totaal levert het meenemen van illegale activiteiten ons bijna 1 procentpunt extra bbp op.

Overheidsschuld

Een gevolg van dit hogere bbp is bijvoorbeeld dat de overheidsschuld daalt van 63,4 naar 59 procent van het bbp. Gewoon, omdat het bbp hoger is.

Bovenstaande geeft aan dat het bbp een conceptueel lastig begrip is. Daar waar Adam Smith nog vond dat diensten per definitie geen welvaart creëerden, en het debat in de jaren 30 bij de oorsprong van ons huidige bbp-begrip ging over het wel of niet meenemen van overheidsdiensten als productie, verschuift de aandacht steeds meer naar het meten van diensten. De toegevoegde waarde van diensten is daarbij vaak een groot probleem, waarbij soms alleen input wordt gemeten (zoals bij overheidsdiensten) en soms aannames worden gemaakt over de toegevoegde waarde, zonder dat dit direct te observeren is.

Maar naast illegale activiteiten, die vanaf nu worden meegenomen, zijn er nog andere bbp-ontduikers. Ik stel een radicale aanpak voor. Alle thuisproductie moeten we vanaf nu ook in de berekening meenemen. Want als u bijvoorbeeld een moestuintje heeft, verlaagt u het bbp. Immers, in plaats van een markttransactie bij de groenteboer geeft u helemaal geen geld uit. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor thuis eten bereiden, niet op het terras of in het café maar thuis koffiedrinken, en alle persoonlijke dienstverlening en verzorging die u om niet aan uw naasten geeft in plaats van in te kopen op de markt. Om zaken gelijk te trekken, lijkt het me goed dat we dit allemaal beter gaan registreren. Zo helpen we het CBS en volgen we de economische ontwikkelingen. Het is per slot van rekening nog niet zo heel lang mogelijk om nagenoeg alle diensten in te kopen.

Bbp-app

Dus ik stel het volgende voor. In de nieuwe internationale richtlijnen wordt eenieder verplicht thuisproductie goed te registreren. Iedereen installeert een bbp-app op zijn smartphone. Heeft u geen smartphone, dan kunt u uw gegevens ook via de website bbp.nu doorgeven. Want dat gaan we doen via website en app: uw eigen bbp-productie bijhouden! In de app zitten de marktprijzen voor de standaarddiensten, eventuele afwijkingen kunt u ook registreren. Een en ander wordt natuurlijk nog steekproefsgewijs gecontroleerd door statistici van het CBS. Door deze aanpak kan het CBS de werkelijke productie van toegevoegde waarde veel gemakkelijker registreren en zullen de toekomstige bijstellingen ook kleiner zijn. Bijkomend voordeel is dat onze overheidsschuld als percentage van het bbp verschrompelt.

Maar eigenlijk zijn deze bij­stellingen natuurlijk het failliet van het gebruik van het bbp als welvaartsmaatstaf. Daar is het trouwens ook nooit voor bedoeld. Want wat we ook registreren en bijhouden, we worden er geen cent wijzer van. Laat staan gelukkiger.

De auteur is hoofd internationaal onderzoek bij Rabobank.