De IDS-regeling werd vijf jaar geleden in het leven geroepen. Wie bij de bouw van een nieuwe stal meer rekening houdt met bijvoorbeeld dierenwelzijn of milieu dan wettelijk verplicht is, kan subsidie aanvragen. Hij krijgt dan een deel van de extra kosten die hij maakt vergoed.

Jan Overeem (43) is melkveehouder op het landgoed Staverden, gemeente Ermelo. Van het 
Geldersch Landschap –eigenaar van het landgoed– pacht hij 
92 hectare zandgrond. Hij heeft een vergunning voor 100 koeien maar melkt er gemiddeld 85. In 2004 bouwde Overeem een potstal. De dieren lopen in een grote bak, gevuld met stro.

Als ondernemer moet je vooruitkijken, vindt Overeem. „Je moet je afvragen of je bedrijf ingericht is voor de toekomst. Onze kosten zijn de laatste jaren toegenomen. Veevoer en brandstof zijn duurder, de rekening van de loonwerker is gestegen en de pacht is sinds 2007 bijna verdubbeld.”

Om het inkomen op peil te houden, is uitbreiding noodzakelijk. Maar dat is midden op de Veluwe niet gemakkelijk. Overeem boert in een Natura 2000-gebied en heeft daardoor met strenge milieueisen te maken. Voor uitbreiding is een nieuwe vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet vereist. Meer dieren houden mag alleen als de ammoniakuitstoot op de kwetsbare natuur niet toeneemt.

Tien jaar geleden was je voorloper als je je koeien in een potstal onderbracht. Zo’n stal is weliswaar diervriendelijk maar heeft ook nadelen, heeft Overeem ervaren. „Het strooien is erg arbeidsintensief. Ook hebben de koeien nogal eens last van uierontsteking. Die kan ik wel behandelen met antibiotica, maar dat willen we in Nederland terugdringen.”

Daar komt bij dat de ammoniakuitstoot hoger is dan in moderne stalsystemen. En juist dat biedt kansen voor uitbreiding. In overleg met zijn adviseur Steven van Westreenen besloot Overeem zich te oriënteren op de bouw van een klassieke ligboxenstal met een emissiearme vloer. Omdat er in dit type stal minder ammoniak vrijkomt, mag het aantal koeien op het bedrijf omhoog naar 123.

De boer schat de kosten van de nieuwe stal op 400.000 euro. „Dat is veel geld. De IDS-subsidie zou weleens het kantelpunt kunnen zijn. Misschien moeten we terug naar een eenvoudigere uitvoering die minder duurzaam is.”

Nu de subsidieregeling vervalt, moet Overeem opnieuw gaan rekenen. Langs andere wegen kan de overheid nog tegemoetkomen. Zoals de stal nu is ontworpen, komt hij namelijk in aanmerking voor een certificaat van de zogenoemde Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV). Dat levert fiscale voordelen op. Leuk, als je tenminste winst maakt. Maar dat is moeilijk te voorspellen.

Overeem: „Op dit moment krijgen we een goede prijs voor de melk. Maar de schommelingen in de melkprijs zullen de komende jaren sterker worden, zeker na de afschaffing van de quotering in 2015. Verder verwacht ik dat de pacht zal blijven stijgen. En het voer wordt ook niet meer zo goedkoop als vroeger.”

Het schrappen van de IDS is volgens de veehouder een verkeerde keuze. „De technieken om emissies terug te dringen worden steeds beter. Dat wordt nu lamgelegd. Ze maken je eerst enthousiast en als je dan aan de slag wilt, halen ze de worst voor je neus weg.”

Ook Van Westreenen begrijpt er niets van. „Dit gaat een rem zetten op de bouw van duurzame stallen. Terwijl diezelfde politiek zich zo druk maakt over megastallen, fijnstof en milieu.”

Stimuleringspot voor stallen

Van alle 83.000 stallen die Nederland afgelopen januari telde, was 5,7 procent duurzaam. Vooral de pluimvee- en de varkenshouderij doen het goed; de rundveehouderij blijft achter. Dat komt voornamelijk door de gehanteerde afschrijvingstermijnen.

Staatssecretaris Dijksma (Landbouw) heeft in haar begroting geschreven dat vanaf volgend jaar alle stallen duurzaam moeten worden gebouwd. Ondertussen loopt de subsidieregeling voor de bouw van dergelijke stallen dit jaar af.

Er komt vanuit de sector echter wel een stimuleringspakket om veehouders aan te moedigen duurzame stallen te gaan bouwen. Ook staatssecretaris Dijksma draagt een steentje bij met geld uit het EU-landbouwbudget.

serie 
Begrotingsdebat

Dit is het vijfde deel in een serie over de begrotingsdebatten in de Tweede Kamer. Vandaag: economische zaken.